Cuốn sách “Phi Lý Một Cách Hợp Lý” sẽ giúp bạn nhận ra những tình huống không lý giải được trong cuộc sống hàng ngày, trong cách ứng xử tự nhiên của con người. Bạn sẽ ngạc nhiên trước những giải thích hợp lý mà bạn chưa từng nghĩ đến hoặc lý giải trước đó. Tại sao các ngày nghỉ trôi qua nhanh chóng một cách bất thường? Tại sao chúng ta thích hẹn hò ở những nơi đông đúc? Hiệu quả của việc xin lỗi? Tại sao chúng ta tin vào mê tín mặc dù hiểu rõ nó là không lý giải được? Tại sao chúng ta biết rằng việc nịnh bợ không tốt nhưng vẫn thích được nịnh bợ? Tại sao việc tuyển dụng người ngoài lại hơn người thân? Các vấn đề về tâm lý, khó chịu và than phiền… Tất cả đều là những vấn đề về tâm lý và ứng xử thú vị. Đó mới là sự phi lý một cách hợp lý.
Thỉnh thoảng, bạn sẽ nhận ra sự tài năng của tác giả đến đâu khi các giải thích được suy xét qua nhiều khả năng xảy ra sự việc. Các bài học có thể được rút ra từ những câu chuyện nhỏ, nhưng chúng có thể mang lại những bài học lớn lao hơn. Ví dụ, tại sao chúng ta luôn chăm sóc điện thoại của mình một cách cẩn thận và làm sạch nó ngay cả khi đã sạch? Trong khi đó, chúng ta không để ý nhiều đến việc làm sạch chiếc xe hoặc nhà của mình. Khả năng làm một điều gì đó một cách hoàn hảo khiến chúng ta có động lực lớn hơn. Dù đã sạch, nhưng chúng ta vẫn muốn làm cho nó sạch hơn nữa, chỉ vì việc làm đó đơn giản và dễ thực hiện. Việc bị giới hạn trong phạm vi làm việc có thể giảm đi động lực. Do đó, “Hãy bắt đầu với những dự án nhỏ, độc lập hơn và hoàn thành chúng một cách hoàn hảo”.
Mời các bạn đón đọc cuốn sách Phi Lý Một Cách Hợp Lý của tác giả Dan Ariely
******
Cuốn sách “Phi lý một cách hợp lý” không thuộc thể loại sách phi hư cấu, mà thực tế là tác phẩm của tác giả trả lời những câu hỏi phi lý mà độc giả đặt ra về những vấn đề không hợp lý trong cuộc sống. Điều này bao gồm việc giải đáp các câu hỏi vô lý như tại sao phụ nữ thích nhẫn kim cương lớn, dù chúng không có giá trị kinh tế hay từ góc nhìn của đàn ông; tại sao việc chuyển chỗ ở lại khó khăn đến vậy; tại sao những lúc người ta xin lỗi, việc tha thứ lại trở nên dễ dàng; và tại sao chủ nợ nên nhắc nhở con nợ (kể cả bạn bè hoặc người thân) về khoản nợ, thay vì chỉ chờ đợi.
Nhìn chung, đây là một cuốn sách dễ đọc, không mang tính chất quá nặng đầu như các cuốn sách trước đây về các thí nghiệm tâm lý xã hội. Một ưu điểm lớn của cuốn sách này là chúng ta có thể dễ dàng quên đi mọi thứ, cho đến khi chúng ta gặp phải một tình huống nào đó trong cuộc sống, khi mà chúng ta tự hỏi tại sao cuộc đời lại có những điều vô lý đến thế. Khi đó, chúng ta mới nhớ lại những gì đã được đọc từ lâu. Điều này giúp hy vọng rằng tương lai của chúng ta sẽ có thể cười tha thiết với những điều mà trước đây chúng ta cho là vô lý, nhưng thực chất lại rất hợp lý.
*****
Cuốn sách “Phi lý một cách hợp lý” khác với các cuốn trước đó như “Phi lý trí”, “Lẽ phải của phi lý trí” và “Bản chất của sự dối trá” về phong cách đặt tên nhưng vẫn liên quan đến lý trí. Trái với các cuốn sách trước, “Phi lý một cách hợp lý” là một tập hợp các bài viết ngắn dạng câu hỏi và câu trả lời. Những bài viết này đã được đăng trên các chuyên mục báo chí hoặc như các chuyên mục hỏi đáp vui, hỏi xoáy đáp xoay. Trong bối cảnh chuyên mục trên các báo, những bài viết này có ý nghĩa và phù hợp, nhưng khi được tổ chức thành một cuốn sách, có thể sẽ thiếu ưu điểm.
Như thường lệ, nội dung của sách xoay quanh các chủ đề về tâm lý học và hành vi con người. Tác giả cũng cảnh báo rằng các câu trả lời trong cuốn sách mang tính cá nhân và không chắc rằng có thể giúp ích cho người đặt câu hỏi. Tuy vậy, nhiều câu trả lời trong sách rất đáng chú ý, với tính tổng hợp, logic và có thể thực hiện được. Điều đáng chú ý là cuốn sách này được viết theo một phong cách “cookbook” dễ hiểu và thực hiện, nhắm đến độc giả.
Mỗi bài viết trong sách đều kết thúc bằng một số từ khóa tóm tắt nội dung, điều này giúp độc giả dễ dàng ghi nhớ nội dung nếu cần thiết.
Tổng quát, “Phi lý một cách hợp lý” là một cuốn sách nên đọc, dễ tiếp cận và không yêu cầu phải đọc ba cuốn trước. Có thể đọc sách để nắm kiến thức hay chỉ để giải trí nhẹ nhàng cũng được.
********
Cuốn sách “Phi Lý Một Cách Hợp Lý” là sự tập hợp của các câu hỏi mà nhiều người đã gửi đến tác giả để nhận được lời giải đáp về tâm lý và hành vi. Vì có nhiều người tham gia đặt câu hỏi, nên các câu hỏi và thắc mắc về tâm lý và hành vi cũng rất đa dạng, từ gia đình, giới tính, công việc cho đến tình yêu và tình dục. Đọc sách, người đọc sẽ tìm thấy nhiều hành vi của bản thân mình mà họ từng làm hoặc tồn tại, nhưng không hiểu tại sao lại có những hành động như vậy. Đến mức có khi người đọc bất ngờ nhận ra rằng những việc họ làm hoặc gặp phải đều có lý do của nó.
Một điểm đáng khen khác của sách ngoài đa dạng chủ đề là kiến thức và sự sâu sắc của tác giả. Cách giải thích tâm lý phụ nữ, tâm lý đàn ông, hoặc tâm lý giám đốc và nhân viên, kể cả các giáo sư và tiến sĩ, đều rất sâu sắc. Lối kể chuyện lại được thể hiện một cách hài hước và dễ hiểu. Cảm giác khi đọc như là tác giả sử dụng từ vựng cơ bản nhất để giải thích cho các câu hỏi, nhằm mục đích giúp cho mọi độ tuổi đều dễ dàng tiếp cận và hiểu được nội dung.
******
LỜI GIỚI THIỆU
Đây là lời giải thích mà tôi cho là hợp lý: khả năng quan sát và suy ngẫm về bản chất con người của tôi bắt nguồn từ chấn thương của bản thân và những ảnh hưởng kéo dài của nó. Việc bị tước mất thời niên thiếu, chịu đựng những vết bỏng độ 3 trên khoảng 70% cơ thể, phải nằm viện gần ba năm, nếm trải đau đớn mỗi ngày, chịu đựng những yếu kém của hệ thống y tế hết lần này đến lần khác và những vết sẹo lớn trên cơ thể khiến tôi cảm thấy lạc lõng gần như trong mọi hoàn cảnh xã hội. Kết hợp lại, những yếu tố này (theo cảm nhận của tôi) đã giúp tôi trở thành người quan sát cuộc sống tốt hơn. Đó cũng là điều đã đưa tôi đến với lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội.
Xin đừng hiểu lầm; tôi không có ý nói rằng những vết thương của tôi là cần thiết. Chẳng ai có thể hợp lý hóa nỗi đau và sự khốn khổ lớn như thế. Song, những trải nghiệm phức tạp về vết thương, thời gian nằm viện và cuộc sống với những vết sẹo nặng nề cùng những khuyết tật của cơ thể đã trở thành chiếc kính hiển vi để tôi nhìn vào cuộc sống. Qua lăng kính này, tôi có thể quan sát được nỗi thống khổ của con người. Tôi đã nhìn thấy những người chế ngự được nỗi đau của họ và chiến thắng; đồng thời, tôi cũng nhìn thấy những người chịu khuất phục trước khó khăn. Tôi từng trải nghiệm nhiều thủ tục y tế khác nhau và những tương tác kỳ lạ của con người. Từ giường bệnh, tôi có thể quan sát mọi người xung quanh sống cuộc sống đời thường của họ, thắc mắc về thói quen của con người và suy xét về những lý do tại sao chúng ta lại hành động theo cách chúng ta vẫn thường làm.
Những vết sẹo, nỗi đau, những chiếc kẹp y tế kỳ dị và băng ép bao phủ từ đầu tới chân khiến cảm giác sống một cuộc đời cách biệt với cuộc sống hằng ngày vẫn đeo bám tôi sau khi ra viện. Khi tôi bước những bước chân đầu tiên trở lại thực tại mà tôi từng cho là hiển nhiên, tầm nhìn của tôi đã mở rộng, bao quát cả những hoạt động hằng ngày như cách chúng ta đi chợ, lái xe, làm tình nguyện, tương tác với đồng nghiệp, chịu rủi ro, xung đột và cư xử thiếu chín chắn. Và tất nhiên, tôi không thể không chú ý tới kết cấu phức tạp chi phối cuộcsống tình ái của mỗi người.
Với lăng kính đó, tôi quay sang nghiên cứu tâm lý học. Chẳng mấy chốc, đời sống riêng tư và nghề nghiệp của tôi trở nên liên quan mật thiết với nhau. Tôi nhớ những liều thuốc giảm đau giả trị1 của mình và tôi tiến hành nhiều thử nghiệm để hiểu rõ hơn tác động của sự kỳ vọng lên những phương pháp điều trị đau đớn. Tôi nhớ vài tin xấu mà tôi từng nhận được khi nằm viện và cố gắng tìm hiểu cách tốt nhất để thông báo tin xấu cho các bệnh nhân. Có rất nhiều chủ đề khác vượt qua ranh giới cá nhân/nghề nghiệp và càng ngày tôi càng học hỏi được nhiều hơn từ những quyết định của chính mình và cách cư xử của những người xung quanh. Đó là thời điểm cách đây hơn 25 năm và kể từ đó tôi đã dành phần lớn thời gian của mình để cố gắng hiểu rõ hơn về bản chất con người, chủ yếu tập trung vào những khía cạnh mà chúng ta thường mắc sai lầm cũng như những điều có thể làm để cải thiện quyết định, hành động và kết quả của chúng ta.
1 Thuốc giả trị (placebo): thuốc mang tính trấn an về tâm lý chứ không thật sự chữa được bệnh. (BT)
Sau khi viết các bài luận mang tính học thuật về những chủ đề này trong nhiều năm, tôi bắt đầu viết về nghiên cứu của tôi cùng những hàm ý của nó theo phong cách đàm thoại nhiều hơn và ít hàn lâm hơn. Có lẽ vì tôi đã kể rằng lý do để tôi bắt đầu những nghiên cứu của mình là những trải nghiệm của bản thân nên nhiều người đã bắt đầu chia sẻ với tôi cuộc đấu tranh của riêng họ. Đôi khi họ tò mò muốn biết quan điểm của khoa học xã hội về một trải nghiệm cụ thể, nhưng đa phần là các câu hỏi về những thử thách và quyết định của mỗi người.
Trong thời gian tôi phản hồi nhiều nhất có thể những yêu cầu được gửi đến, tôi nhận thấy một số câu hỏi được nhiều người cùng quan tâm. Năm 2012, với sự cho phép của những người hỏi, tôi bắt đầu trả lời công khai một số câu hỏi mang tính khái quát trong chuyên mụcAsk Ariely (tạm dịch: Hãy hỏi Ariely) trên tờ Wall Street Journal. Quyển sách mà bạn đang cầm trên tay là tuyển tập những câu trả lời đã được biên tập và mở rộng từ chuyên mục này cùng một số câu hỏi và câu trả lời chưa từng được đăng báo. Quan trọng nhất, quyển sách này còn bao gồm một số bức biếm họa tuyệt vời của họa sĩ tài năng William Haefeli mà theo tôi là đã làm sâu sắc hơn, hoàn thiện hơn và bao quát hơn các câu trả lời của tôi.
Giờ bạn đã có quyển sách này. Ngoài khả năng lý giải của tôi, còn điều gì khiến những lời khuyên của tôi có giá trị hơn, chính xác hơn hay hữu ích hơn nữa không? Tôi sẽ để bạn là người nhận xét.
Thân,
Dan Ariely