Ali và Nino

Tóm tắt, review và giới thiệu tác giả của cuốn sách Ali và Nino của tác giả Kurban Said do Nguyễn Bích Lan dịch

Ali và Nino là cuốn tiểu thuyết kinh điển ra đời năm 1937 dưới bút danh Kurban Said, nay đã được dịch ra hơn 30 thứ tiếng và được xem là “quốc bảo văn chương” của Azerbaijan, đồng thời là một trong những chuyện tình phương Đông – phương Tây nổi bật nhất của thế kỷ 20. Bản tiếng Việt của dịch giả Nguyễn Bích Lan (Nhã Nam & NXB Hội Nhà Văn, 2022) đưa tới độc giả một bức tranh lịch sử, tình yêu vừa bi tráng, lãng mạn vừa đầy dằn vặt về bản sắc văn hóa và thời đại.

Bối cảnh truyện đặt tại Baku (Azerbaijan) và vùng Kavkaz đầu thế kỷ XX, thời Thế chiến I và Cách mạng Nga giằng xé.

• Ali Khan Shirvanshir là chàng trai Hồi giáo dòng dõi quý tộc Azerbaijan, cuồng nhiệt với sa mạc và truyền thống Á Đông.
• Nino Kipiani là nàng công chúa xứ Gruzia theo Thiên Chúa giáo, thông tuệ, quyến rũ, sống với những chuẩn mực phương Tây.

Bất chấp những định kiến tôn giáo, sắc tộc, họ yêu nhau say đắm, mong muốn kết hôn và làm cầu nối giữa hai thế giới. Tuy vậy, sự khác biệt văn hóa và sóng gió lịch sử ngày càng lớn dần: Thế chiến I, sự chiếm đóng của nhiều thế lực, các chuẩn mực danh dự, danh phận, cách mạng và khát vọng hiện đại hóa khiến tình yêu của họ trải qua thử thách cay đắng – bắt cóc, báo thù, sống lưu vong ở Ba Tư, vượt biên về quê hương khi Azerbaijan tuyên bố độc lập.

Mỗi chặng đường chông gai, Ali-Nino phải đối diện giữa tình yêu – danh dự cá nhân – nghĩa vụ với dân tộc: ở lại hay ra đi, hòa nhập hay đấu tranh, tha thứ để trưởng thành. Kết truyện là bi kịch sâu sắc nhưng đầy phẩm giá – một trong hai người ngã xuống vì lý tưởng lớn lao, khép lại bản anh hùng ca của tình yêu vượt ranh giới Đông – Tây, đồng thời cũng là “lời tiễn biệt” cho một thời đại đã mất.

Giới thiệu tác giả Kurban Said

Kurban Said là bút danh bí ẩn của Lev Nussimbaum (1905–1942), nhà văn gốc Do Thái người Azerbaijan, lớn lên giữa Baku – Berlin – Vienna. Đời ông là một bi kịch của đổi thay lịch sử: phải rời bỏ quê hương sau Cách mạng Nga, sang châu Âu và trở thành biểu tượng của trí thức lưu vong. Dưới nhiều bút danh (Kurban Said, Essad Bey), ông sáng tác hơn 15 tác phẩm, nổi bật là Ali và Nino và “The Girl from the Golden Horn”, với văn phong giao hòa Đông – Tây, truyện hiện thực và huyền thoại hòa quyện.

Tác phẩm của ông – và riêng Ali & Nino – đến nay vẫn là đề tài tranh cãi (“quốc tịch” thật sự của tác giả, câu chuyện bản sắc), nhưng không ai phủ nhận sức sống nghệ thuật, tầm vóc nhân văn và ý nghĩa lịch sử của nó cho hết thảy những ai yêu tự do, yêu hòa bình và khát khao hạnh phúc.