Cái Ác: Một Thách Thức Đối Với Triết Học và Thần Học

Giới thiệu, tóm tắt tác phẩm Cái Ác: Một Thách Thức Đối Với Triết Học và Thần Học của Paul Ricoeur, dịch bởi Bùi Văn Nam Sơn

Cái Ác: Một Thách Thức Đối Với Triết Học và Thần Học là một khảo luận sâu sắc về bản chất, nguồn gốc và vai trò biện minh của cái ác trong tư tưởng triết học – thần học phương Tây hiện đại. Dựa trên văn bản thuyết trình tại Khoa Thần học Đại học Lausanne năm 1985, Paul Ricoeur đã tái hiện lược đồ nhận thức về cái ác qua lịch sử tư tưởng, từ các triết gia cổ điển đến trường phái hiện tượng học, từ lời giải thích tôn giáo đến các quan điểm hiện sinh.

Nội dung tác phẩm được chia thành ba phần:

• Xác định mức độ phức tạp của “cái ác” từ góc nhìn hiện tượng học – phân biệt giữa cái ác luân lý (hành động có ý thức của con người) và cái ác tự nhiên (nghịch cảnh/biến cố thiên nhiên).
• Bàn về bản chất, nguồn gốc của cái ác – trong đó, Ricoeur khám phá sự thất bại, bất khả giải của các hệ thống Biện thần luận cổ điển (Theodicy) khi phải đối mặt với câu hỏi: “Nếu Thượng đế toàn năng và toàn thiện, tại sao cái ác vẫn tồn tại?” Ông đưa ra đánh giá, phản tư về tư tưởng của Leibniz (biện thần luận truyền thống), Voltaire (Candide), Sartre, Nietzsche, Freud…
• Tìm kiếm giải pháp tiếp cận mới: không chỉ để “giải thích cái ác” mà còn để “sống, trải nghiệm, gánh chịu và cùng vượt qua cái ác”. Ricoeur nhấn mạnh trải nghiệm đau khổ, trách nhiệm liên đới (quở trách và than thở), sự đối lập giữa tội phạm và nạn nhân, qua đó nhìn nhận cái ác như một mệnh đề, một dấu hỏi lớn về tính người, công lý và độ lượng trong xã hội hiện đại.

Giới thiệu tác giả Paul Ricoeur

Paul Ricoeur (1913–2005) là triết gia kiệt xuất người Pháp, bậc thầy về hiện tượng học, thông diễn học và triết học tôn giáo – có ảnh hưởng lớn đến triết học châu Âu và phương Tây hiện đại. Ông nổi bật với các tư tưởng tiếp nối từ Husserl, Heidegger, Jaspers, đồng thời phát triển lý thuyết về ngôn ngữ, chủ nghĩa hiện sinh, phân tâm học và phê bình hiện đại.

Với nền tảng triết học sâu sắc và phong cách truy vấn không ngừng, Ricoeur chú trọng việc phân tích, đối thoại giữa các hệ tư tưởng, tìm kiếm “ngữ nghĩa sâu kín” của những hiện tượng căn bản trong đời sống con người: ký ức – lãng quên, sự tha thứ – tổn thương, và đặc biệt là bản thể và kinh nghiệm về cái ác. Ông từng là giáo sư Đại học Sorbonne, Strasbourg, Chicago và nhiều đại học lớn trên thế giới, để lại di sản với hàng chục tác phẩm triết học, nghiên cứu văn hóa, tôn giáo.

Không chỉ dừng ở triết học lý luận, Ricoeur dành nhiều tâm huyết nghiên cứu các vấn đề thực tiễn: công lý, đạo đức, hành động và ký ức tập thể. Sự nghiệp của ông là cầu nối cho các nền triết học lớn, thúc đẩy sự khai phóng tư duy nhân loại đối với các vấn đề hiện hữu và khủng hoảng của thời đại.