Cuốn sách “Cần Vương – Đông Du” của tác giả Bút Ngữ là một tác phẩm lịch sử đáng chú ý về thời kỳ cuối cùng của triều đại Nguyễn. Cuốn sách đã phản ánh kỹ lưỡng về những nỗ lực của vua Hàm Nghi và các quan lại trung thành nhằm duy trì nền độc lập của đất nước khi Pháp đang mở rộng thuộc địa tại Đông Dương.
Theo ghi chép trong sách, sau khi Pháp chiếm được thành Gia Định vào năm 1859, vua Tự Đức đã lập kế hoạch kháng chiến lâu dài. Tuy nhiên, khi vua Tự Đức qua đời năm 1883, triều đình rơi vào tình trạng hỗn loạn do tranh giành quyền lực. Năm 1884, Pháp lợi dụng cơ hội này để đánh chiếm các tỉnh miền Trung và buộc triều đình Huế ký Hòa ước Patenôtre, chính thức biến Việt Nam thành xứ bảo hộ của Pháp.
Trước tình hình đó, vua Hàm Nghi cùng một số quan lại trung thành như Tôn Thất Thuyết, Phan Đình Phùng, Nguyễn Văn Tường đã lên kế hoạch khởi nghĩa “Cần Vương” nhằm giành lại độc lập. Theo sách, họ đã lên chiến kế chi tiết về việc tuyên bố Cần Vương, phát động nghĩa quân khắp các tỉnh, đồng thời tìm cách liên minh với nhà Thanh để cầu viện quân sự. Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị Pháp đột kích phát hiện và phá vỡ.
Ngày 14/6/1885, vua Hàm Nghi buộc phải tuyên bố Cần Vương tại Tân Sở (Quảng Trị) trước tình thế khẩn cấp. Tuy nhiên, do thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng cũng như sự hỗ trợ của triều đình và quần thần, phong trào Cần Vương không thể phát triển mạnh mẽ ngay lập tức. Quân Pháp đã nhanh chóng trấn áp các cuộc nổi dậy ban đầu tại Quảng Trị và thảm sát nghĩa quân.
Trước tình hình đó, vua Hàm Nghi cùng một số quan lại trung thành quyết định rời bỏ nước theo con đường “Đông Du” sang Trung Quốc để tìm kiếm sự hỗ trợ. Cuốn sách đã mô tả chi tiết hành trình gian nan của đoàn người qua các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên trước khi vượt biên giới. Họ phải vượt qua nhiều chông gai, gian khổ do thiếu thốn lương thực, quần thần ly tán dần và sự truy đuổi gắt gao của quân Pháp.
Sau hơn một năm lưu lạc tại Quảng Tây, vua Hàm Nghi và đoàn người cuối cùng cũng đến được Vân Nam. Tuy nhiên, triều đình nhà Thanh không hỗ trợ mạnh mẽ, chỉ cho phép họ ở lại với điều kiện không được tiến hành hoạt động chính trị. Điều này khiến phong trào Cần Vương không thể phát triển thành quy mô lớn. Vua Hàm Nghi qua đời năm 1898 tại Vân Nam, kết thúc hành trình Đông Du oanh liệt nhưng không thể giành lại độc lập cho đất nước.
Cuốn sách đã cung cấp nhiều chi tiết quý báu về sự kiện lịch sử quan trọng này, phản ánh được quá trình ra đi của vua Hàm Nghi cũng như những nỗ lực cuối cùng của triều đình Huế nhằm duy trì nền độc lập dân tộc. Bên cạnh đó, tác giả cũng đề cập đến những khó khăn, gian khổ mà vua Hàm Nghi và đoàn người phải đối mặt trong suốt hành trình dài ngày tìm đường Đông Du. Cuốn sách đã góp phần làm sáng tỏ thêm một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam thời đầu chống Pháp, đồng thời tôn vinh những người yêu nước đã hy sinh hết mình cho sự nghiệp giữ nước.
Mời các bạn đón đọc Cần Vương – Đông Du của tác giả Bút Ngữ.
