Cuốn sách “Chân Lạp Phong Thổ Ký” của tác giả Chu Đạt Quan là một tác phẩm có giá trị lớn về mặt lịch sử và văn hóa, ghi lại những trải nghiệm thực tế của tác giả khi đi sứ sang Chân Lạp vào thế kỷ XVIII. Cuốn sách đã cung cấp cho độc giả nhiều thông tin quý báu về địa lý, lịch sử, chính trị, xã hội, văn hóa, tôn giáo của vương quốc Chân Lạp thời bấy giờ.
Cụ thể, tác giả Chu Đạt Quan đã mô tả chi tiết về cảnh sắc tự nhiên, địa hình địa dư của vương quốc Chân Lạp. Theo ghi nhận của ông, Chân Lạp nằm ở khu vực Đông Nam Á, có hình dáng giống như con rồng nằm dài, giáp biển về phía Đông và Nam. Đất nước Chân Lạp có địa hình chủ yếu là đồng bằng, xen kẽ là những dãy núi thấp và rừng rậm. Sông Mekong chảy qua lãnh thổ Chân Lạp tạo nên nhiều nhánh sông nhỏ, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông vận tải đường thủy. Khí hậu ẩm ướt quanh năm do ảnh hưởng của gió mùa tây nam.
Về mặt chính trị, Chu Đạt Quan đã miêu tả hệ thống chính quyền phong kiến tập quyền của vương quốc Chân Lạp thời bấy giờ. Theo đó, quốc vương Chân Lạp có địa vị tuyệt đối, toàn quyền quyết định mọi vấn đề quan trọng của đất nước. Dưới quyền quốc vương là tầng lớp quý tộc, quan lại cao cấp do quốc vương bổ nhiệm. Chính quyền địa phương do các quan lại địa phương điều hành dưới sự giám sát của triều đình. Nhân dân Chân Lạp chủ yếu theo đạo Phật và thờ cúng thần linh, tôn giáo chiếm ảnh hưởng lớn trong đời sống tinh thần.
Về xã hội, Chu Đạt Quan mô tả xã hội Chân Lạp khi ấy chia làm bốn tầng lớp rõ rệt: quý tộc, kỹ nghệ gia, nông dân và nô lệ. Tầng lớp quý tộc là tầng lớp thống trị, chiếm đất đai và nhân dân làm ruộng. Thợ thủ công làm các nghề thủ công như dệt may, đúc đồng… Nông dân là tầng lớp chính sản xuất nông nghiệp. Nô lệ là tầng lớp thấp kém nhất, bị bán đấu giá, mua bán tự do. Cuộc sống nhân dân Chân Lạp dựa vào nông nghiệp lúa gạo và thuỷ sản.
Về kinh tế, Chân Lạp thời bấy giờ là một nước giàu có, phát triển. Nền kinh tế Chân Lạp dựa trên nông nghiệp lúa gạo và thuỷ sản. Chân Lạp xuất khẩu gạo, trái cây, gỗ quý sang Trung Quốc và các nước. Nghề thủ công như dệt may, đúc đồng cũng phát triển. Thương mại với nước ngoài diễn ra sôi nổi qua các cảng biển trọng yếu như Sài Gòn, Hà Tiên. Chân Lạp cũng là nơi trung chuyển hàng hóa giữa Trung Quốc và Ấn Độ.
Ngoài ra, Chu Đạt Quan còn mô tả về phong tục tập quán, văn hóa truyền thống của người dân Chân Lạp. Theo đó, người dân Chân Lạp chịu ảnh hưởng lớn của văn hóa Ấn Độ và Trung Hoa trong lối sống, ăn mặc, kiến trúc cung điện, đền chùa. Họ coi trọng gia đình, trọng nam khinh nữ, tôn trọng trưởng bối. Văn hoá dân gian phát triển đan xen giữa Phật giáo và thờ cúng thần linh. Âm nhạc, múa hát, thơ văn cũng rất được chú trọng.
Nhìn chung, cuốn “Chân Lạp Phong Thổ Ký” của Chu Đạt Quan là tác phẩm quý giá ghi lại bức tranh toàn cảnh về địa lý, chính trị, xã hội, văn hóa, lịch sử của vương quốc Chân Lạp thời nhà Nguyễn. Cuốn sách không chỉ cung cấp nhiều thông tin quan trọng về Chân Lạp mà còn là tư liệu quý cho các nhà nghiên cứu Việt Nam học và Đông Nam Á học. Tác phẩm đã góp phần làm sáng tỏ mối quan hệ lịch sử giữa Chân Lạp và Việt Nam thời xưa.
Mời các bạn đón đọc Chân Lạp Phong Thổ Ký của tác giả Chu Đạt Quan.
