Cuốn sách “Chết Vì Chứng Khoán” của tác giả Richard Smitten thực sự là một tác phẩm đầy cảm xúc và đầy hấp dẫn về cuộc đời của Jesse Livermore, một nhà đầu tư chứng khoán nổi tiếng và thành công nhất trong lịch sử. Cuốn sách này không chỉ là một câu chuyện về sự thành công và thăng trầm trong thị trường chứng khoán, mà còn là một câu chuyện về sự đau khổ, tự phá hủy và tuyệt vọng.
Việc đọc cuốn sách này sẽ đem lại cho độc giả rất nhiều bài học quý báu và những kinh nghiệm quý giá từ cuộc sống và sự nghiệp của Jesse Livermore. Những thất bại và thử thách mà ông đã phải đối mặt trong cuộc đời sẽ cung cấp những bài học sâu sắc về cách quản lý rủi ro, kiểm soát cảm xúc và xây dựng một phong cách đầu tư có trách nhiệm.
Cuốn sách “Chết Vì Chứng Khoán” của tác giả Richard Smitten trình bày bốn chủ đề cơ bản như sau:
- Bản chất con người không bao giờ đổi thay, do đó thị trường chứng khoán cũng không bao giờ thay đổi. Thị trường có thể thay đổi về những yếu tố như các nhà đầu tư, các nhà môi giới, các sự kiện, công nghệ, nhưng bản chất cơ bản vẫn giữ nguyên. Con người, với các cảm xúc và quyết định của họ, là người điều khiển thị trường.
- Sự thành công về mặt vật chất và nghề nghiệp không đảm bảo hạnh phúc trong cuộc sống. Không có mối liên kết giữa thành công và hạnh phúc. Sự giàu có về vật chất không nhất thiết đồng nghĩa với hài lòng về tinh thần.
- Ý chí và quyết tâm là yếu tố quan trọng giúp chúng ta đạt được mục tiêu, không phải chỉ là trí tuệ hay tài năng. Sự kiên trì và quyết tâm trong công việc là chìa khóa để vượt qua những thách thức và đạt được thành công, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán.
- Cá nhân, chứ không phải tập thể, thường là người đưa ra những phát minh và tiến bộ lớn trong xã hội. Các ý tưởng lớn và sự tiến bộ thường được tạo ra bởi cá nhân, và không phải bởi một nhóm người.
Với những nhà đầu tư chứng khoán ở Việt Nam, việc học từ những kinh nghiệm của Jesse Livermore qua cuốn sách này có thể giúp họ hiểu rõ hơn về tính phức tạp và không chắc chắn của thị trường chứng khoán, từ đó áp dụng những bài học này vào việc ra quyết định đầu tư một cách thông minh và hiệu quả hơn. Cuốn sách sẽ là một nguồn tư liệu hữu ích và đáng giá để đào sâu kiến thức và kỹ năng đầu tư của họ.
Mời các bạn đọc cuốn sách “Chết Vì Chứng Khoán” của tác giả Richard Smitten
—-
LỜI NÓI ĐẦU
Không có gì khó hơn việc nắm giữ cổ phiếu, không có gì nguy hiểm hơn việc kiểm soát chúng, và không có gì mong manh hơn khi muốn đạt được thành công bằng việc đi tiên phong lập ra một trật tự mới.
– Niccolo Machiavelli –
Khi tôi 13 tuổi, bố thường kể cho tôi nghe về chuyên gia cổ phiếu lớn nhất lúc bấy giờ – ông Jesse Livermore. Tôi ngồi lắng nghe bố tôi kể chuyện Livermore đưa ra tiêu chuẩn mới trong kinh doanh chứng khoán. Chưa đầy 14 tuổi, tôi đã bị cuốn hút và bắt đầu đọc về Livermore.
Tôi không hề biết rằng 40 năm sau, Livermore và tôi đã có cuộc gặp gỡ định mệnh và tôi đã tìm hiểu về cuộc đời của ông suốt hơn một năm ròng. Tôi không ngờ ông nổi tiếng đến nỗi có quá nhiều người biết đến.
Livermore là một người rất kín đáo, bí ẩn và trầm tính. Ông đã đấu tranh để kiểm soát cảm xúc của mình và vì vậy, ông vượt qua được cảm xúc yếu đuối mà ai cũng có. Hơn tất cả, ông muốn thắng cuộc chơi, muốn tìm lời giải đáp tốt nhất về thị trường cổ phiếu.
Nhiều bạn đọc biết đến Jesse Livermore bằng tên Larry Livingston qua những cuốn sách bán chạy nhất như cuốn Hồi ức của một thiên tài chơi chứng khoán của Edwin LeFevre, một nhà báo về tài chính. Lần xuất bản đầu tiên vào năm 1923, cuốn sách được viết thành tiểu thuyết theo tiểu sử của Livermore. Cuốn hồi ký này hiển nhiên trở thành một trong những cuốn sách về tài chính hay nhất từ trước đến nay. Thế hệ các nhà kinh doanh, nhà đầu tư và những người theo dõi thị trường coi cuốn sách như cẩm nang chiến lược của một nhà kinh doanh cổ phiếu sừng sỏ, hiểu tâm lý số đông và biết tính toán thời điểm mua bán trên thị trường.
Sau khi đọc cuốn Hồi ức của một thiên tài chơi chứng khoán và cuốn sách do chính Livermore viết – cuốn Học cách chơi cổ phiếu, tôi phát hiện thực tế tồn tại nhiều vấn đề hơn so với nội dung sách của Livermore. Theo hồ sơ xuất bản, cuốn hồi ký không mô tả đầy đủ về Jess Livermore. Tôi lao vào cuộc hành trình 2 năm và chặng đường đó đã đưa tôi vào thế giới của Livermore, vừa mang tính công việc, vừa mang tính cá nhân. Tôi có cơ hội phỏng vấn Paul Livermore, người con trai còn sống của Jess, lần đầu tiên ông đã kể về tiểu sử của cha mình. Tôi cũng nói chuyện với Patricia Livermore, vợ của Jess Livermore con và bạn thân của Dorothy Livermore – vợ hai của Livermore và mẹ của hai đứa trẻ.
Cũng giống như nhà tài phiệt nổi tiếng J.P. Morgan, cuộc đời Livermore phải trải qua nhiều đợt khủng hoảng. Trong suốt thời kỳ đó, do không tìm được giải pháp nào để khắc phục tình hình, ông đã tự kết liễu cuộc đời mình năm 1940.
Livermore trầm tính và kín đáo, nhưng cuộc sống của ông sang trọng và sôi động. Ông thuộc tầng lớp có địa vị xã hội cao nhất. Cá nhân ông bị buộc tội gây ra vụ sập sàn năm 1929 và nhận nhiều lời đe dọa bị giết hoặc bắt cóc. Ông cưới cô gái nhảy người Ziegfeld Follies xinh đẹp và là bố của hai đứa con trai, cậu thứ hai sau này bị chính người mẹ của nó bắn.
Cuốn sách này giới thiệu đầy đủ về tiểu sử của Jesse Livermore, một người đàn ông và một thương gia đích thực. Nó kể lại chi tiết cuộc đời ông và cung cấp nhiều nội dung mới về kỹ thuật giao dịch cổ phiếu thành công. Về sau, những kỹ thuật này thay đổi nhiều và vẫn còn tiếp tục thay đổi cho tới nay.
Cuốn sách gồm bốn chủ đề cơ bản.
Thứ nhất, bản chất con người không bao giờ đổi thay. Vì vậy, thị trường chứng khoán cũng không bao giờ thay đổi. Chỉ có những khuôn mặt, túi tiền, những người nghiện cổ phiếu và các nhà vận động môi giới, các cuộc chiến tranh, thiên tai và công nghệ là thay đổi. Thị trường tự thân nó không bao giờ thay đổi. Tại sao lại vậy? Vì bản chất con người không đổi và con người điều khiển thị trường – chứ không phải là lẽ phải hay nền kinh tế. Chắc chắn, nó cũng không theo tính logic. Chính cảm xúc của con người điều tiết thị trường và hầu hết vạn vật trên hành tinh này.
Thứ hai, việc đạt được mục đích vật chất và tham vọng nghề nghiệp không có nghĩa là đảm bảo được hạnh phúc trong cuộc sống. Không có mối liên quan nào giữa thành công và hạnh phúc. Giàu có về vật chất và thỏa mãn về tinh thần không tự cân bằng nhau.
Thứ ba, ý chí giúp chúng ta đạt được mục đích, chứ không phải trí tuệ. Tài năng và may mắn chưa đủ. Chỉ có sự quyết tâm làm việc chăm chỉ và nhẫn nại mới có thể thực hiện được những việc không thể. Không có con đường tắt; không có cách nào dễ dàng. Đặc biệt là khi bạn khám phá thị trường cổ phiếu.
Cuối cùng, chính cá nhân, chứ không phải tập thể đưa ra các phát minh của nhân loại. Các ý tưởng lớn, sự giàu có và những tiến bộ vượt bậc về công nghệ, chính trị và y học đều do các cá nhân tạo nên, chứ không phải một nhóm người.
Có nhiều cách để tham gia vào thị trường chứng khoán như: sự hỗ trợ của hàng trăm lý thuyết, kỹ năng, hệ thống và chiến lược. Cuốn sách này giới thiệu với các bạn cách tiếp cận của Livermore. Lần đầu tiên nó tiết lộ bí mật của ông về cách đầu cơ kiếm tiền. Có nhiều công trình nghiên cứu về cuộc đời của Livermore dựa trên các cuộc phỏng vấn gia đình ông, những bài viết cá nhân, các tờ báo hay chính những bài viết của Livermore. Một số bài thơ đã tô vẽ bức tranh Jesse Livermore thêm sinh động, bức tranh về con người và thời đại của ông. Trong một số phần của cuốn sách, tôi đã tái tạo lại các cuộc nói chuyện giữa các thành viên trong gia đình ông.
Và tôi nghĩ, sau khi đọc xong cuốn sách này bạn sẽ đồng ý rằng chưa có bất cứ nhà đầu cơ nào tài giỏi như Jesse Livermore.
—
Chương 1. Con gấu vĩ đại của Phố Wall
Sự hỗn loạn quay trở lại.
– Shakespeare, Othello –
Sáng sớm ngày thứ Ba, 29 tháng 10, hàng nghìn người muốn tìm cảm giác mạnh đã chen chúc chật ních những ngóc ngách của Phố Wall. Họ tới đây để chứng kiến một cảnh tượng “tàn sát” đã được báo trước. Những cảnh sát trên lưng ngựa, cùng đội ngũ trinh sát mặc đồng phục đã cố gắng ngăn đám đông trước lối vào Trung tâm chứng khoán New York, nhưng vô ích. Mỗi lần họ mở ra được một lối đi nhỏ thì ngay lập tức đám đông chen lấn lại tràn vào và bịt kín như cũ.
Ở bên trong, trên sàn giao dịch, người ta có thể thực sự cảm thấy không khí căng thẳng và lo sợ khi kim đồng hồ nhích dần tới thời điểm 10 giờ, tiếng chuông mở đầu buổi giao dịch rung lên. Chưa đầy một tuần trước, vào ngày thứ Năm đen tối, thị trường chứng khoán đã trải qua đợt suy giảm tồi tệ nhất trong lịch sử. Và cảnh sụt giá tới mức kinh ngạc chiều ngày thứ Hai sau đó đã làm nỗi hoang mang càng lan rộng.
Trên khắp cả nước, các nhà đầu tư lo lắng tới gặp những người môi giới chứng khoán. Họ đằng hắng, rồi liên tục chuyển chân trong lúc đứng nhìn chằm chằm như bị thôi miên vào chiếc máy điện báo giá cổ phiếu nằm yên lặng bởi nó sẽ lạnh lùng đưa ra lời phán quyết: sống sót hay bị sụp đổ (khả năng tồi tệ sau dễ xảy ra hơn).
Theo cuốn sách của William Klingaman, 1929 – năm của sự sụp đổ kinh hoàng, trong cùng buổi sáng hôm ấy, chính xác lúc 7 giờ 20 phút, không phải 7 giờ 19 phút, cũng không phải 7 giờ 21 phút, ông đang đứng tại lối vào chính dẫn tới phòng số 29 của ông trong tòa nhà ở King’s Point, Long Island. Jesse Livermore chờ xem người ta đã trang trí mui cho chiếc xe Roll-Royce màu đen của mình như thế nào. Người tài xế có thói quen có mặt tại đây lúc 7 giờ 20 phút. Jesse Livermore là một người kỹ tính.
Làn sương mù nhẹ thoảng qua eo biển Long Island khiến trời lạnh hơn, dấu hiệu của sự chuyển mùa, và cảm giác thời tiết sẽ xấu đi. Như thường lệ, đúng 7h20 phút chiếc xe xuất hiện, lăn bánh theo con đường vòng và dừng trước mặt Livermore. Ông gật đầu yên lặng với người tài xế, mở cửa xe rồi thả người vào chiếc ghế sau, tay cầm mấy tờ báo đã được gấp lại. Như những gì vẫn thường làm mỗi buổi sáng, Livermore đặt chúng trên ghế da ô tô: Tờ New York Times, London Times, Wall Street Journal. Ông lướt qua những hàng tít lần nữa, về cơ bản chúng đều như nhau: “Thị trường chứng khoán trên khắp thế giới đồng loạt sụt giảm.”
Khi chiếc ô tô đi xuống đường, Livermore bật chiếc đèn đọc sách và kéo rèm cửa ô tô lại. Ông muốn xem xét thông tin trên các tờ báo trong sự im lặng kín đáo. Không có thông tin nào trên các mặt báo khiến Livermore bất ngờ. Thực ra ông đã chờ những dòng tít này từ gần một năm trước. Ông đã lên kế hoạch cẩn thận cho ngày này, và kiên nhẫn chờ đợi.
Khi chiếc xe ngang qua Manhattan, người tài xế không kéo cửa sổ che giữa hai người xuống mà nói qua micro: “Ông Livermore, chúng ta đã đi vào địa phận Manhattan. Ông bảo tôi khi nào đến thì nói với ông.”
Livermore kéo tấm rèm dày màu đen mở ra để ánh sáng mặt trời tràn vào khoang sau xe. Ông nghĩ về việc bảo người tài xế chở xuống Phố Wall để ông có thể nhìn thấy, cảm nhận được không khí trong các con hẻm ở đó.
Nhưng điều đó bằng cách này hay cách khác ảnh hưởng tới hành động, tâm trạng và đánh giá khách quan của Livermore. Liệu đây đã phải là giới hạn sụt giảm thấp nhất chưa? Hay chỉ là một bước tạm dừng trên mặt dốc đi xuống? Liệu lòng tin vào thị trường có quay lại và chặn được đà sụt giảm tự do này? Liệu ông có nên che giấu những quan điểm trước mắt của mình? Vận may của ông sẽ phụ thuộc vào câu trả lời cho những câu hỏi này. Và trước đó rất lâu, ông đã nhận ra rằng hành động thực sự của những người tham gia thị trường chứng khoán, chứ không phải những gì họ nói sẽ định hướng cho kế hoạch hành động tiếp theo của họ.
Một số người có thể muốn nhìn thấy cảnh hỗn loạn, muốn cảm nhận sự tuyệt vọng của tình trạng rối loạn tài chính xảy ra khi nỗi sợ hãi và sự tức giận lấn át lòng tham tới mức mù quáng, nhưng Livermore không nằm trong số đó. Ông muốn tránh xa những phản ứng này. Ông có thể nhanh chóng nhìn rõ được mọi thứ. Ông sẽ ngồi tại văn phòng của mình, lắng nghe những lời phán quyết câm lặng trên những bảng báo giá cổ phiếu khi thị trường mở cửa giao dịch.
Livermore kéo rèm và lại bắt đầu đọc báo trong bóng tối. Ông nói trong khi vẫn cúi xuống những trang báo: “Harry, chúng ta đi thẳng tới văn phòng nhé.”
Trước khi hệ thống đèn giao thông tự động được lắp đặt ở New York, một cảnh sát giao thông được bố trí ngồi trong trạm gác và điều khiển hệ thống đèn. Khi chiếc xe sang trọng của Livermore tới nơi, viên cảnh sát này sẽ điều khiển cho đèn chuyển sang màu xanh để chuyến đi của Livermore không bị gián đoạn trên đường từ King’s Point tới văn phòng của ông ở Manhattan.
Mỗi tuần một lần, Harry, người tài xế lại lặp lại lộ trình này, dừng bước trước mỗi trạm đèn giao thông. Ở đó, anh đưa tiền cho viên cảnh sát để anh ta bảo đảm rằng mỗi lần xe của Livermore tới nơi, đèn giao thông sẽ là màu xanh. Bởi Livermore là người đòi hỏi sự chính xác.
Chiếc xe dừng lại ở tòa nhà Hecksher, số 730, đại lộ số 5. Livermore ra khỏi xe, bước vào thang máy cá nhân và đi lên tầng 18, tầng trên cùng. Ông muốn đi thẳng tới phòng làm việc của mình và tránh không nói chuyện với bất cứ ai.
Cánh cửa văn phòng của Livermore không có biển đề tên. Ông mở cửa rồi bước vào một phòng chờ nhỏ, nơi Harry Edgar Dache ngồi trong suốt giờ làm việc. Không thể không chú ý tới Dache, người đàn ông cao tới 6,6 foot, nặng 275 pounds và bị báo chí gọi là một võ sĩ xấu xí, kém thân thiện.
Tuy nhiên, lúc này văn phòng không có ai. Livermore luôn là người đến đầu tiên. Ông mở cánh cửa thứ hai bằng một chìa khóa đặc biệt, được giữ trong két an toàn. Chỉ có Livermore và Dache biết mã số khóa két. Thậm chí, Dache còn giám sát những người làm vệ sinh khi họ dọn dẹp các văn phòng của Livermore.
Rất nhiều người coi những văn phòng ấy như những cung điện nguy nga nhất ở thành phố New York, với những mái vòm được chạm khắc bằng tay tinh xảo, những giá sách tùy chọn và những bức tường được ốp gỗ gụ và đồ đạc chạm khắc bằng gỗ sồi. Lần đầu tiên Livermore nhìn thấy cách ốp ván này là trong thư viện tại nhà của một chủ trang trại già người Anh. Ông đã chi tiền để người ta dỡ những tấm ốp này ra và chuyển nó bằng đường biển tới New York. Tới đây, những tấm ván ốp này được ghép lại trong các văn phòng của ông.
Bản thân mỗi văn phòng gồm có phòng chờ, phòng giao dịch được đóng những tấm bảng màu xanh lá cây trên tất cả các mặt tường, dọc theo đường đi bộ, phòng họp và cuối cùng là văn phòng riêng khổng lồ của Livermore. Ở tất cả các gian phòng, người ta đều có thể nhìn thấy những tấm bảng.
Livermore thuê một đội ngũ 6, 7 người phụ trách những tấm bảng cùng với Dache. Công việc chính của những người làm thuê cho ông là viết các chỉ số chứng khoán lên những tấm bảng trải khắp chiều dài của khu vực văn phòng.
Dache giám sát tất cả các hoạt động trong văn phòng và làm bất cứ điều gì Livermore yêu cầu. Những người ghi bảng phải cam kết giữ bí mật và được trả công hậu hĩnh. Quy định của văn phòng là không nói chuyện trong giờ giao dịch chứng khoán. Livermore không muốn có bất cứ sự sao nhãng nào khi thị trường đang mở cửa. Những chỉ số phải được viết lên bảng ngay lập tức và thật chính xác, hàng triệu đô la đang được tung ra.
Mỗi phòng đều có vài chiếc máy in điện báo bằng băng giấy. Đối với Livermore, những đoạn băng giấy dài ngoằn ngoèo giống như máu chảy trong huyết quản của ông. Đó chính là cuộc sống của Livermore. Ông không bao giờ để một máy báo giá cổ phiếu nào vượt ra ngoài tầm theo dõi của mình. Trong tất cả những ngôi nhà của Livermore ở Lake Placid, Long Island, Manhattan, những chiếc máy điện báo đều có mặt tại phòng chính, tại dãy phòng ở khách sạn Breakers trên bờ biển Palm, thậm chí cả ở trên chiếc du thuyền dài 300 feet của ông cũng có.
Livermore đã đọc và lưu lại rất nhiều bài báo trên tờ New York Times, các số được xuất bản gần đây. Tất cả những bài báo đều buộc tội ông là người đã gây ra tai họa sụp đổ này, châm ngòi tình trạng sụt giảm – một quá trình rơi tự do theo chiều thẳng đứng dường như không biết đâu là đáy. Tuy nhiên với quan điểm của mình, Livermore tin rằng thị trường chứng khoán giống như một cuộc chiến. Trong chiến tranh, bạn sẽ chết nếu bạn mắc sai lầm; trong thị trường chứng khoán, nếu sai lầm, bạn có thể phá sản rất nhanh. Một người có thể chết bởi những cơn xúc động do nguyên nhân tài chính.
Livermore là một người nghiêm túc, và ngay trong ngày hôm đó ông lên kế hoạch thực hiện một số vụ làm ăn. Như thường lệ, Ông ăn vận không thể chê vào đâu được với một bộ complet được làm bằng tay tại Saville Row ở London. Những chiếc áo sơ mi được may theo mẫu mới nhất, bằng vải cotton tốt nhất của Ai Cập.
Bộ trang phục phù hợp với dáng người mảnh khảnh của ông một cách hoàn hảo. Chiếc cà vạt kẻ sọc bằng lụa kết hợp tinh tế với bộ trang phục. Mái tóc vàng hoe được chải chuốt, rẽ ngôi về bên trái. Livermore dùng một cặp kính không gọng gắn trên mũi. Ông khoác chiếc áo gi lê với một dây chuyền vàng nối các bên túi. Một đầu sợi dây chuyền treo một chiếc bút chì mảnh bằng vàng, đầu kia là một con dao nhíp nhỏ, cũng bằng vàng. Trong khi nói chuyện, Livermore thường cầm vào chiếc bút hoặc con dao và xoay tròn chúng.
Livermore là “con gấu” nổi tiếng nhất của Phố Wall, một nhà kinh doanh có khả năng bán những cố phiếu chưa nắm trong tay để mua lại ngay chính những thứ đó với giá thấp hơn. Ông không mấy lo lắng vì biết rằng giá trị cổ phiếu lên xuống rất thường xuyên nhưng khi chúng sụt giảm, tốc độ sụt giảm sẽ nhanh gấp đôi so với khi tăng lên. Và đó là những gì đang xảy ra ngày hôm nay.
Livermore đã có thông tin tổng quát về hơn một triệu cổ phiếu trong hiện tại, cũng như sở hữu hơn 100 triệu đô la. Ai đó đã sắp đặt việc sử dụng chúng cách đây nhiều tháng, từ từ, bí mật và lặng lẽ. Quá trình đó được thực hiện thông qua hơn 100 người mua bán cổ phiếu nên không ai biết Livermore đang làm gì. Ông có thể đi trước thị trường, bán cổ phiếu ra rồi sau đó lại mua với giá thấp hơn rất nhiều. Livermore xứng đáng là “Con gấu vĩ đại” của Phố Wall.
Hôm nay, Livermore giống như một “con sói đơn độc” đang oai vệ rảo bước trên vùng Bắc Cực trơ trụi và băng giá. Con sói ấy đang tìm mồi và cẩn trọng đề phòng những động vật ăn thịt khác, những kẻ có thể giết chết nó. Rất nhiều người tham gia chứng khoán mà Livermore biết có thể làm được điều này: kết liễu cuộc sống về mặt tài chính của ông bằng một đòn chí mạng.
Livermore chú ý tới một trong số các bài báo của New York Times mà ông giữ lại từ ngày 20/10. Bài báo có tiêu đề: “Cổ phiếu sụt giảm bởi làn sóng bán ra.” Sự cẩn trọng khiến ông không có vẻ hả hê với cái tít này. Không ai biết rõ hơn Livermore rằng mọi thứ có thể thay đổi nhanh như thế nào trên thị trường chứng khoán. Ông đọc tiếp:
“Trong hai giờ đồng hồ, việc mua bán trên thị trường chứng khoán New York bị hạn chế vì đã trải qua thời khắc sụt giảm dữ dội nhất trong lịch sử. Bản công bố cuối cùng cho thấy thực lỗ trong khoảng từ 5 tới 20 điểm và tổng giá trị sụt giảm trong thời gian giao dịch mở cửa ước tính khoảng một tỷ đô la, thậm chí còn hơn thế.
Tổng doanh số là 3.488.100 cổ phiếu, đây là mức sụt giảm nặng nề thứ hai trong riêng ngày thứ bảy kể từ khi thị trường chứng khoán được thành lập. Trong nửa giờ giao dịch đầu tiên, đạt con số khoảng hơn 8.500.000 cổ phiếu, tương đương với mức của một ngày đầy đủ 5 giờ giao dịch. Cộng đồng tham gia chứng khoán đã không hay biết về mức giá cuối cùng cho tới sau khi giao dịch đóng cửa 1 giờ 23 phút (tức là 1 giờ 23 phút sau thời điểm 12 giờ). Những thông tin quá tải từ chiếc máy điện báo đã trở nên quá muộn.”
Đòn giáng vào những cổ phiếu chủ chốt
Một trong những câu chuyện được phổ biến rộng rãi ở tất cả những nơi máy điện báo giá cổ phiếu được sử dụng ngày hôm qua là về Jesse L. Livermore từng là một trong những nhà đầu cơ cổ phiếu lớn nhất nước Mỹ, từng đứng đầu một nhóm đầu cơ, đã giáng những đòn nặng nề vào thị trường trong nhiều tuần. Câu chuyện đó kể rằng, những hoạt động của Livermore đã khiến cho sự yếu kém đặc biệt lan rộng trong những cổ phiếu chủ chốt và có giá cao.
Arthur W. Cutten, đến từ Chicago, được thừa nhận là người đứng đầu trong hoạt động đầu cơ giá lên, theo dõi chiếc máy điện báo giá cổ phiếu từ khách sạn tại thành phố Atlantic ngày hôm qua đã nói với những người bạn thân rằng không gì có thể làm thay đổi quan điểm của ông về thị trường: những cổ phiếu tốt cuối cùng sẽ bán được với giá cao hơn.
Những bài báo xung quanh cuộc chiến giữa Livermore và Cutten giành quyền tối cao trên thị trường chứng khoán được bàn luận rộng rãi ở Phố Wall trong ba, bốn ngày gần đây đã trở nên khó đoán. Người ta cho rằng, Livermore có thế mạnh trong các hoạt động kinh doanh cổ phiếu ngắn hạn và những cổ phiếu hàng đầu, trong khi thế mạnh của Cutten lại nằm ở những hoạt động dài hạn với nhóm cổ phiếu này. Uy thế của Livermore là ở chỗ ông từng giữ vị trí đứng đầu nước Mỹ trong hoạt động chứng khoán, xét trên khía cạnh đầu cơ cổ phiếu. Sau vài năm mờ nhạt, hiện đây là hoạt động phát triển hấp dẫn nhất trên thị trường.
Phần lớn mọi người chia sẻ quan điểm rằng chính sách mua bán ngắn hạn là yếu tố chính gây nên tình trạng sụt giảm hiện nay, cũng như tình trạng tiếp tục bán tháo cổ phiếu. Hậu quả cuối cùng được phản ánh trong một thị trường được dân chủ hóa đối với những loại cổ phiếu nhất định. Rõ ràng, thị trường đã không hề nhận được bất cứ sự hỗ trợ có tổ chức nào. Các cổ phiếu nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ ban đầu được cho phép tự chuyển đổi.
Tình trạng những cổ phiếu có giá trị thuộc tốp đầu, có xu hướng giảm giá trong vòng vài tháng trở lại đây, rõ ràng là điều kiện thuận lợi cho Livermore. Câu chuyện tại Phố Wall kể về Livermore người đã thiếu một lượng lớn các cổ phiếu như của United States Steel, Montgomery Ward, Simmons Co., General Electric, American and Forein Power và nửa tá các loại cổ phiếu then chốt khác. Do đó, Livermore đã khởi xướng những sách lược đòn đánh quen thuộc nhằm khiến cho thị trường mất thăng bằng, sau đó là rối loạn.
Cutten, gia đình Fisher, Durant và những người khác thuộc nhóm “Mười ông lớn” là những người nắm giữ một lượng lớn các loại cổ phiếu đặc biệt này, Phố Wall đã chứng kiến những kế hoạch và hoạt động góp vốn của họ bị phá hỏng bởi những cái gọi lại sự phát triển kinh tế tự nhiên kết hợp với chính sách mua bán ngắn hạn ác hiểm.
Có một luồng dư luận đã hình thành và lan truyền tại Phố Wall cho rằng: Livermore đã nhận được sự ủng hộ cho chiến lược của mình từ phía Walter P. Chrysler. Người ta bàn tán rằng Chrysler rất giận dữ bởi ông nghi ngờ tập đoàn Chicago – Detroit đã gây thiệt hại cho Chrysler motor trên thị trường, khiến cổ phiếu của Chrysler motor bị giảm xuống dưới 55 điểm so với mức cao 135 điểm của nó năm nay.
Có vẻ như người đứng đầu nổi bật trong lĩnh vực kinh doanh chứng khoán phải là Livermore, người đã giành lại được một khoản lợi nhuận khổng lồ bằng chính sách mua bán cực kỳ khéo léo. Ít nhất tạm thời ông được thừa nhận là người đã “đúng” trên thị trường này. Cutten, khởi đầu từ một người kinh doanh ngũ cốc, đã tích lũy được ít nhất 100 triệu USD trên thị trường chứng khoán trong suốt ba năm trở lại đây với việc đầu cơ giá lên. Cutten cũng là người đứng đầu trong phe đầu cơ giá lên và ít nhất tạm thời bị coi là người đã “sai” trên thị trường.
Cutten ở New York và theo dõi thị trường từ văn phòng trung tâm của Sở giao dịch chứng khoán. Ông đã bày tỏ quan điểm của mình với những người bạn rằng việc bán ra một lượng lớn cổ phiếu là điên rồ, và rằng ông tin những cổ phiếu tốt sẽ giữ ở giá cao hơn. Cutten không thay đổi lập trường trước đây của mình về chính sách dài hạn. Ông cũng không đưa ra bất cứ tuyên bố công khai nào về thị trường. Hiển nhiên là họ không có gì để nói về vị thế của họ trên thị trường tại thời điểm đó, cũng như về những gì họ đã làm trong những ngày gần đây.
Tờ Times cung cấp thêm thông tin:
“Đối với những người tham gia chứng khoán, nếu những bản báo cáo từ Phố Wall là sự thật thì Jesse L. Livermore – một nhân vật đã từng bị lu mờ sau vài năm, cho tới thời điểm này, đã trở lại đầy chấn động. Sự trở lại của “Mr. Livermore” với tư cách là một trong những nhà kinh doanh chứng khoán xuất sắc nhất cũng là một điều ngạc nhiên khác với dân chơi Phố Wall. Khi còn là một cậu bé, Livermore làm nghề ghi chép thanh toán cho các gia đình ở Boston. Tại đây, Livermore đã phát triển kỹ năng đọc băng giấy, bất chấp việc bị ngăn cản tiếp xúc với tất cả các doanh nghiệp không đăng ký ở Boston và New York, tới mức người ta đã đặt cho chú biệt danh là “Cậu bé đầu cơ”. Biệt danh này đã gắn liền với Livermore suốt những năm sau này.
Tới New York và tham gia làm ăn trên các thị trường, với tất cả kỹ năng và kinh nghiệm của mình sau hàng loạt những giai đoạn thăng trầm, cuối cùng Livermore đã gây được ấn tượng rộng rãi và tích lũy được nhiều triệu USD. Các nguồn thông tin cho rằng trong chính sách đầu cơ giá lên Livermore đang thực hiện, giá cổ phiếu đã trở nên quá cao và bị dự đoán không chính xác.
Họ cho biết những cổ phiếu liên tục tỏ ra có ưu thế như của General Motors, Steel, General Electric và của các hãng khác sẽ giúp Livermore khôi phục lại một phần lớn tài sản của mình. Livermore thiếu tất cả những loại cổ phiếu này và hết lần này tới lần khác tìm cách kiểm soát chúng. Dư luận Phố Wall còn cho rằng Livermore đã cắt giảm số tiền phải đóng góp hàng năm của chính ông và gia đình trong thời kỳ làm ăn phát đạt những năm trước đó.
Arthur Cutten, đối thủ của Livermore có thể bị nhầm với một thủ kho nhà nước. Ông không hề để tâm tới những quy ước trong giao tiếp như: diện mạo bên ngoài hay những phong tục, tục lệ. Với vẻ nhút nhát, lặng lẽ và khiêm nhường, Cutten thường giấu kín thân phận, thu mình trong một góc phòng hút thuốc của một toa xe lửa hạng sang, lắng nghe hành khách bàn tán về những thành công trên thị trường chứng khoán của ông. Khi không tham gia kinh doanh, Cutten là một quý ông nông dân tại trang trại của mình gần Chicago.
Ngược lại, Livermore nổi tiếng là một nhân vật kỹ tính, sành sỏi trong ăn mặc của thành phố. Với dáng người mảnh khảnh, mái tóc vàng hoe, Livermore hợp với những bộ trang phục tối màu, đi trên những chiếc Rolls-Royce, lúc nào cũng có vài người phụ tá đi cùng, ông có tới nửa tá các dinh thự và những văn phòng có lẽ vào loại sang trọng nhất tại New York, tọa lạc trên tầng cao nhất của tòa nhà Hecksher.
Đối mặt với những diễn biến thay đổi, hai người hoàn toàn khác nhau. Cutten tỏ ra điềm tĩnh, nói năng chậm rãi và không hề có vẻ mạnh mẽ. Trong khi Livermore là người lanh lợi, hay lo lắng và dễ bị kích động, dù hơi mê tín nhưng sẵn sàng đánh cược đến đồng xu cuối cùng nếu ông cho rằng mình đúng. Livermore đã trải qua thời kỳ khó khăn, thất bại không chỉ một lần. Ngược lại, Cutten ít nhất trong những năm gần đây luôn là nhân vật tiêu biểu trên thị trường đầu cơ giá lên.
Các thị trường trong tháng tới cũng như những tháng tiếp theo có lẽ sẽ thể hiện sự rối loạn đầy náo động bởi những lực kéo – đẩy trực tiếp giữa các yếu tố đầy sức mạnh của một nền kinh tế rộng lớn, đa dạng. Cho tới bây giờ có thể chắc chắn một điều thú vị rằng, nếu cổ phiếu tăng giá, Cutten sẽ sẵn sàng tiếp thêm động lực cho điều đó. Và chắc rằng khi cổ phiếu giảm giá, Livermore sẽ tiếp tục đà tấn công vào thị trường của mình. Tuy nhiên không hề có một trận chiến giữa hai cá nhân con người này”.
Sau khi đọc xong bài báo và đặt nó trên bàn, Livermore thốt lên: “Hừm, chưa bao giờ đó là vấn đề cá nhân!.” Kể từ nhiều năm qua, ông và Cutten luôn là những đối thủ kinh doanh của nhau, thậm chí từ khi họ còn là những doanh nhân trẻ buôn bán ngũ cốc tại các kho hàng ở Chicago.
Chuông điện thoại reo, Livermore ra hiệu cho trợ lý Dache mới đến rằng ông sẽ nghe điện thoại.
“Xin chào.”
“Có phải Jesse Livermore đấy không?”
“Tôi đang nghe đây.”
“Mày là đồ chết tiệt, Livermore. Mày sẽ phải trả giá vì những việc mày đang làm và sắp làm. Vì mày mà tao phá sản. Không, còn hơn cả phá sản. Tao đã nợ những người môi giới hàng nghìn đô la tiền lãi. Nhưng tao vẫn còn khẩu súng. Tao sẽ đến thẳng đấy và bắn vỡ óc mày ra. Lần sau nếu mày ra mở cửa thì người đứng ở cửa sẽ là tao và điều tiếp theo là mày sẽ phải bước qua cánh cửa địa ngục, đấy là nơi xứng đáng dành cho mày…”.
Livermore dập điện thoại xuống. Tất cả là do những bài báo này, chúng đã đổ lỗi cho ông gây ra vụ sụt giảm này. Nhưng ông không phải là thủ phạm. Ông không có sức mạnh tới mức đó, không một ai có thể làm được điều đó, kể cả những thành viên của
Viện Morgan.
Nhưng điều đó không thể ngăn cản những suy nghĩ của công chúng cho rằng ông là kẻ châm ngòi cho tình trạng rối loạn và sụp đổ này, cũng như họ nghĩ rằng ông đã làm cho nó tồi tệ hơn bằng việc cứ bán, bán và bán ra. Livermore đã gọi tới tờ Times và cho phép họ thực hiện một cuộc phỏng vấn để giải thích về việc ông không đáng bị đổ lỗi, nhưng vô ích. Dù thế nào đi nữa, người ta dường như vẫn muốn đổ lỗi cho ông. Có lẽ chỉ bởi họ cần tìm ra một ai đó để gọi điện và đe dọa. Livermore đọc lại tiêu đề bài báo đăng tải cuộc phỏng vấn của ông ra ngày 22/10/1929 trên tờ Times: “Livermore không phải là trung tâm của sự đầu cơ.” Ông đọc tiếp:
“Ngày hôm qua, Jesse L. Livermore, người đã bị rất nhiều báo chí tại Phố Wall đổ lỗi có đã dính líu sâu sắc tới việc gây ra tình trạng tồi tệ hiện nay đã lên tiếng phủ nhận bất cứ sự liên quan nào tới tình trạng này”.
Dưới đây là những phát biểu của ông Livermore tại văn phòng của mình, ở số 730 đại lộ số 5:
“Theo nhiều bài báo khác nhau được lan truyền trong những ngày gần đây trên các tờ báo và các sở môi giới thì hậu quả của tình trạng hiện nay chủ yếu là do tôi gây ra với sự giúp đỡ về tài chính của nhiều nhà tư bản nổi tiếng. Tôi muốn khẳng định rằng, đối với tôi, bất cứ tin đồn nào cũng đều không đúng sự thật. Và tôi biết rằng, không hề có một sự kết hợp nào như vậy được hình thành với sự tham gia của những người khác.
Những vụ làm ăn nhỏ mà tôi thực hiện trên thị trường chứng khoán chỉ mang tính cá nhân và sẽ tiếp tục được thực hiện trên cơ sở như vậy.
Thật ngớ ngẩn khi nghĩ rằng một cá nhân hay một nhóm các cá nhân kết hợp với nhau có thể cố tình gây ra một cuộc suy thoái trên thị trường chứng khoán ở một quốc gia rộng lớn và thịnh vượng như nước Mỹ. Những gì đã xảy ra trong mấy tuần gần đây là kết quả không thể tránh khỏi của một thời kỳ dài nhiều cổ phiếu liên tục vận động và được xếp hạng khiến cho giá trị của chúng tăng lên nhiều lần so với giá trị thực, được xác lập dựa trên lợi nhuận thực thu về.
Những người chịu trách nhiệm để xảy ra tình trạng giá ảo này cũng chính là những người phải trực tiếp chịu trách nhiệm cho những gì đang xảy đến với thị trường chứng khoán ngày hôm nay. Đối với tất cả mọi người, việc tình trạng tồi tệ này lan rộng là một điều không may. Thật không may khi những cổ phiếu đầu tư thực sự có giá trị phải chịu chung số phận với việc điều chỉnh lại giá trị của những cổ phiếu yếu kém nhất.
“Nếu ai đó phải đương đầu với rắc rối để phân tích về giá bán ra của các loại cổ phiếu khác nhau, chẳng hạn như cổ phiếu của United States Steel (đang bán ra với giá cao gấp 8 – 10 lần lợi nhuận thực) thì có thể thấy rất nhiều cổ phiếu khác cũng phải được xem xét và đánh giá trong một thời gian dài khi chúng cũng được bán ra với những mức giá cao nực cười”.
“Những lời cảnh báo của Cục dự trữ liên bang và những phát biểu của các quan chức cấp cao trong ngành ngân hàng cũng không thể chặn lại những diễn biến của thị trường. Vì thế, rõ ràng thật là lố bịch nếu một người đầu óc bình thường lại cho rằng cá nhân nào đó có thể tạo ra một tác động thực sự lên giá cổ phiếu.”
Cuối buổi phỏng vấn, Livermore lẩm bẩm: “Thật là ngu ngốc khi nghĩ tôi có thể khiến cả thị trường phải quỳ gối đầu hàng. Điều đó là không thể!”
Có lẽ ông là một phần trong một bộ máy, cơ chế, nhưng đó chỉ là một trạng thái còn phôi thai. Tình trạng đầu cơ bừa bãi luôn khiến thị trường phải khuất phục. Livermore đã kinh doanh trong 35 năm, từ khi 14 tuổi. Ông đã từng kiếm được rất nhiều, nhưng cũng để mất hàng triệu đô la. Năm 1929 ông đã đạt tới đỉnh cao của sự thành công, và ông biết đây là một thời khắc huy hoàng.
Livermore đã cân nhắc một cách cẩn thận về hoàn cảnh lúc này. Những cuộc điện thoại đe dọa đã tác động tới ông. Livermore tự ý thức sâu sắc rằng mất mát tài chính có thể gây ra những vết thương tâm lý trầm trọng tới mức nào. Chính ông đã nhiều lần trải qua điều này trong sự nghiệp của mình. Livermore sẽ phải nhanh chóng đưa ra một phát biểu khác bởi gia đình ông có thể gặp nguy hiểm. Trước đó, họ đã nhận được những lời đe dọa.
Livermore lặng lẽ theo dõi và chờ đợi chiếc máy điện báo giá cổ phiếu ở góc trên bàn làm việc. Những đồ vật trên chiếc bàn bằng gỗ gụ đã được dọn sạch trừ chiếc máy điện báo có đế bằng đồng, một tập giấy viết bút chì, một chiếc bút chì và một cặp hai chiếc hộp bằng gỗ gụ.
Hiện tại, văn phòng đã đông đủ mọi người. Sáu người ghi điểm đã đứng bên những chiếc bảng. Họ mặc áo khoác lông nên không bị bẩn bởi bụi phấn. Mỗi người ghi điểm trên bảng đều được trang bị tai nghe và ống nói. Họ được kết nối trực tiếp tới sàn giao dịch chứng khoán New York. Mỗi người chịu trách nhiệm theo dõi một số loại cổ phiếu hay hàng hóa nhất định.
Chiếc máy điện báo bắt đầu hoạt động, từng mảnh giấy giống như một con rắn trắng dần dần dài ra – những ký hiệu về cổ phiếu của hầu hết các công ty ở Mỹ. Những ký hiệu thể hiện sức mạnh kinh tế của quốc gia này.
Đối với Livermore, việc đọc băng giấy giống như đọc báo. Ông đã thuộc lòng tất cả các ký hiệu và có một bộ óc phi thường để ghi nhớ tất cả những thông tin giá cả, cũng giống như một người chơi bài Bridge có thể nhớ mọi quân bài mình đã từng chơi. Chắc chắn rằng, Livermore theo dõi những tấm bảng của mình cũng giống như Dache giám sát những nhân viên ghi điểm trên bảng trong khi họ phủ đầy những chiếc bảng bằng thông tin mua – bán. Hôm nay, Livermore đặc biệt chú ý tới những cổ phiếu mình đang nắm giữ.
Ông nhìn lên bảng và liên tục tính toán nơi vốn đầu tư của ông đổ vào. Văn phòng yên lặng, chỉ có tiếng máy điện báo và tiếng phấn trên bảng. Luôn có một sự yên lặng như vậy tại phòng giao dịch của Livermore trong thời gian mở cửa giao dịch. Tất cả mọi người biết rằng không có chỗ cho những cuộc tán gẫu khi giao dịch mở cửa.
Hôm nay, tổng lợi nhuận thặng dư trung bình của Livermore được tăng thêm 100 triệu đô la. Điều này không khiến ông bộc lộ thái độ gì khác. Chuông điện thoại tại phòng chính lại reo. Livermore ra hiệu cho Dache không trả lời điện thoại. Ông không muốn bị quấy rầy bởi một cuộc điện thoại đe dọa trong thời điểm thị trường đang mở cửa
