Cuộc Chiến Vi Mạch: Chip War

Cuốn sách “Cuộc Chiến Vi Mạch: Chip War” là một cuộc phiêu lưu gay cấn, đưa bạn đọc vào cuộc chiến kéo dài hàng thập kỷ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc để kiểm soát tài nguyên quan trọng nhất của thế giới hiện đại – công nghệ vi mạch.

Sự đột phá của chip vi mạch đã biến nó trở thành một loại “dầu mới” quan trọng, mà mọi lĩnh vực đều phụ thuộc vào. Từ các thiết bị điện tử đến các hệ thống quân sự, chip đóng vai trò quan trọng không thể phủ nhận. Trước đây, Mỹ là siêu cường hàng đầu trong việc thiết kế và sản xuất chip, nhưng bây giờ ưu thế đó đang bị đe dọa bởi sự phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc trong lĩnh vực này.

Tác giả Chris Miller, một nhà sử học kinh tế, mở ra một cái nhìn sâu sắc về vai trò của chip trong cuộc sống hiện đại và cách Mỹ đã sử dụng nó để thống trị thế giới. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đang nhanh chóng bắt kịp, với mục tiêu xây dựng ngành công nghệ chip riêng và hiện đại hóa quân sự.

Cuốn sách “Cuộc Chiến Vi Mạch: Chip War” đưa ra những thông tin rõ ràng và hấp dẫn, cho thấy tầm quan trọng của chip trong thế giới hiện đại và cảnh báo về một cuộc chiến tranh mới, không chỉ trong lĩnh vực công nghệ mà còn ảnh hưởng đến chính trị và kinh tế toàn cầu.

Mời các bạn đọc cuốn sách Cuộc Chiến Vi Mạch: Chip War của tác giả Chris Miller

► Đừng bỏ qua sách này nhé:

• Sách Tiểu sử Leonardo Da Vinci
• Sách Làm Ít Được Nhiều
• Sách Quyền Lực Của Địa Lý

Từ chiến tranh thương mại Mỹ Trung năm 2018, nhiều chủ thể đã trở thành tâm điểm tranh chấp của hai quốc gia này, trong đó có chip. Tôi bắt đầu với cuốn bằng các câu hỏi:

– Chip là cái gì mà Mỹ – Trung quan tâm nhiều đến vậy? (Tất nhiên còn một số nước khác nữa, tuy nhiên, khi nói đến cạnh tranh, chiến tranh trong giai đoạn này thì tôi sẽ nghĩ đến Mỹ và Trung Quốc đầu tiên)
– Tại sao số lượng chip lại được sản xuất tập trung ở Đông Á?
– Việt Nam dính líu gì tới việc sản xuất chip này không?

Cuộc Chiến Vi Mạch là cuốn sách mới nhất của Miller viết về một trong những nền công nghiệp đang được chú ý nhất hiện nay giữa bối cảnh cạnh tranh thương mại Mỹ – Trung (còn gay gắt hay không thì chưa rõ). Cuốn sách có 8 chương, trong đó, hai chương đầu tiên là giới thiệu về lịch sử ra đời của chip và những vấn đề đặt ra cho việc sản xuất chip với quy mô công nghiệp. Từ chương thứ 3 trở đi, nội dung xoay quanh việc sản xuất chip ở khu vực ngoài nước Mỹ cùng với các ảnh hưởng tiêu cực đối với nền kinh tế Hoa Kỳ cũng như vai trò dẫn dắt, khi nền kinh tế tự do không muốn liên đới các hoạt động kinh tế với chính phủ. Hai chương cuối cùng tác giả dành riêng cho các vấn đề liên quan đến Trung Quốc và TSMC ở Đài Loan.

Nhìn chung, cuốn sách tập trung vào lịch sử phát triển của chip vậy nên nếu đang tìm kiếm nhiều hơn các thông tin liên quan đến chính sách của Hoa Kỳ và Trung Quốc đối với chip thì cuốn này không đáp ứng được. Cuốn sách này sẽ phục vụ được cho các độc giả muốn có một cái nền cơ bản về Chip và các quốc gia liên quan đến chip hiện nay. Ít nhất sẽ hiểu được, vì sao chip được ví như dầu thô của thế giới sau khi hoàn thành cuốn này.

Có một vài thông tin mà tôi lưu lại với cuốn này:

– Chip được tạo ra để cải tiến độ chính xác của các loại vũ khí chiến tranh
– Chip là một phần trong cuộc chạy đua vũ trang giữa Hoa Kỳ và Liên Xô
– Nhật Bản là quốc gia Đông Á bỏ tiền để mua giấy phép sản xuất chip, sau đó học lỏm công nghệ và tự sản xuất
– Mỹ thích đổ thừa =)))
– Hàn Quốc là một quốc gia vào sau trên sân chơi sản xuất chip. Ba chiến lược mà Samsung thực hiện để đem việc sản xuất chip về Hàn Quốc: (1) tạo dựng quan hệ chính trị, (2) xác định các sản phẩm tiên phong ở phương Tây và Nhật Bản và học cách chế tạo với chất lượng tương đương và chi phí thấp hơn, (3) thực hiện toàn cầu hóa để tìm kiếm khách hàng và phát triển công nghệ để cạnh tranh. (Việt Nam làm được vầy không thì không biết)
– Huawei khởi điểm với chiến lược nhắm thẳng vào thị trường nước ngoài, về sau giống Samsung

Sách thuần về lịch sử phát triển, không phân tích chính sách hay hàm ý sâu xa. Ai không quan tâm nhiều về chip sẽ thấy chán. Tựa đề là để bán sách chứ nội dung không làm rõ được vì sao gọi là Chip War chứ không phải là Chip Conflict hay Chip Dispute. Nhắc đến định luật Moore nhiều quá, chắc sợ người đọc quên mất việc chip mới chỉ xuất hiện trong thế kỉ 20 và đạt con số gấp nhiều lần cấp số nhân mà Moore dự đoán và giá của máy tính cũng không giảm là bao! Hơi phiền lòng!

********
Cuộc Chiến Vi Mạch là cuốn sách phân tích sâu sắc về cuộc cạnh tranh ngày càng quyết liệt giữa các cường quốc toàn cầu xoay quanh ngành công nghiệp sản xuất chip bán dẫn. Tác giả Chris Miller đã chỉ ra rằng chip bán dẫn, với kích thước siêu nhỏ nhưng lại đóng vai trò then chốt là “não bộ” của hầu hết các sản phẩm công nghệ hiện đại, đang dần trở thành một vấn đề mang tính chiến lược và địa chính trị toàn cầu.

Ngay từ đầu, Chris Miller đã lý giải rất thú vị về nguồn gốc ra đời và tầm quan trọng của chip bán dẫn. Mọi thứ bắt đầu từ bài báo mang tên khá mờ nhạt “Nhồi Nhét Nhiều Linh Kiện Hơn vào Mạch Tích Hợp” đăng trên tạp chí điện tử vào năm 1965 của Gordon Moore – một kỹ sư trẻ tuổi khi đó. Ít ai ngờ đây chính là khởi nguồn cho cụm từ nổi tiếng “Định luật Moore”, theo đó số lượng transistor có thể gắn vào một con chip sẽ tăng gấp đôi sau mỗi 2 năm. Định luật này đã định hình xu hướng phát triển của toàn bộ ngành công nghệ chip bán dẫn cho đến tận ngày nay.

Qua đó, Chris Miller muốn nhấn mạnh rằng sự ra đời của chip bán dẫn vốn đã mang đậm tính tình cờ và ngẫu nhiên, khi chỉ bắt nguồn từ một ý tưởng đơn giản của một kỹ sư trẻ. Tuy nhiên, tầm quan trọng của nó ngày càng tăng lên theo thời gian cho đến khi trở thành yếu tố then chốt quyết định sức mạnh công nghệ và kinh tế của các quốc gia. Sự thay đổi về vị thế chiến lược của chip bán dẫn chính là động lực thúc đẩy cuộc Cuộc Chiến Vi Mạch diễn ra quyết liệt.

Sau đó, Chris Miller đi sâu phân tích cụ thể hơn về bối cảnh của cuộc Cuộc Chiến Vi Mạch giữa các cường quốc. Thực tế, chính Hoa Kỳ là nơi khởi nguồn của công nghệ chip bán dẫn hiện đại với sự ra đời của các công ty tiên phong như Fairchild, Intel hay tiền thân của TSMC. Tuy nhiên, từ những năm 1980, Nhật Bản đã bắt đầu vượt lên dẫn đầu thế giới về sản xuất chip nhờ vào sự đầu tư mạnh mẽ của Chính phủ vào công nghệ cao. Điển hình như câu chuyện về CEO Akio Morita của Sony, người đã từ bỏ truyền thống gia đình sản xuất rượu sake để tập trung phát triển các thiết bị điện tử tiên tiến như máy Walkman. Việc chip bán dẫn ngày càng nhỏ gọn, hiệu quả hơn đã là động lực đưa các sản phẩm công nghệ Nhật Bản chiếm lĩnh thị trường toàn cầu.

Sau Nhật Bản, Hàn Quốc cũng nhanh chóng bắt kịp xu hướng với sự trỗi dậy của Samsung. Dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch Lee Byung Chul, Samsung đã vượt qua nhiều khó khăn ban đầu để trở thành tập đoàn điện tử hàng đầu thế giới. Bí quyết của Samsung là không ngừng học hỏi công nghệ từ các cường quốc phương Tây, đồng thời liên tục cải tiến và nâng cao chất lượng sản phẩm để cạnh tranh. Hiện Samsung chiếm 18,3% thị phần chip bán dẫn toàn cầu và sản xuất ra 1/5 số điện thoại thông minh trên thế giới.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với sự thống trị của Mỹ trong lĩnh vực then chốt này đến từ Trung Quốc. Cuốn sách đi sâu phân tích chiến lược và quyết tâm đầu tư vào chip bán dẫn của Trung Quốc, điển hình là Huawei dưới sự lãnh đạo của Nhậm Chính Phi. Mặc dù vấp phải nhiều chỉ trích và phong tỏa công nghệ từ phương Tây, Trung Quốc vẫn đang từng bước lấp đầy khoảng cách, thậm chí đã chiếm ưu thế về sản lượng chip bán dẫn cấp thấp. Điều này đe dọa trực tiếp đến vị thế của Mỹ.

Tóm lại, Cuộc Chiến Vi Mạch phân tích sâu sắc bối cảnh và tính chất cạnh tranh ngày càng gay gắt của cuộc Chiến Tranh Chip giữa các siêu cường. Từ một phát minh tình cờ, chip bán dẫn ngày nay đã trở thành một ngành công nghiệp chiến lược, quyết định sức mạnh quân sự và uy thế kinh tế của các quốc gia. Trong khi Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan đã thành công thì Trung Quốc cũng đang đe dọa vị trí hàng đầu của Mỹ. Bài viết cũng đánh giá thấp khả năng Trung Quốc có thể thực hiện được mục tiêu “tự chủ công nghệ” bán dẫn do nước này vẫn còn hạn chế về công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Cuốn sách cũng lý giải chi tiết vì sao chip lại trở thành một vấn đề địa – chính trị nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ. Nhiều loại vũ khí tiên tiến như tên lửa Javelin mà Ukraine đang sử dụng để đánh bại Nga đều sử dụng chip bán dẫn sản xuất tại Đài Loan. Điều này khiến Mỹ lo ngại về việc phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung từ bên ngoài. Do đó, Hoa Kỳ đang tìm cách thu hút các nhà sản xuất chip lớn đầu tư các nhà máy sản xuất mới tại Mỹ thông qua gói ưu đãi, hỗ trợ tài chính đặc biệt theo Đạo luật CHIPS. Tuy nhiên, quá trình này phải mất ít nhất 4 – 5 năm mới có thể thu được kết quả.

******
Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) có mối liên hệ chặt chẽ với sự tiến bộ của công nghệ chip. Chip được xem là “bộ não” của máy tính và các thiết bị thông minh, chính sức mạnh tính toán của chip mới cho phép AI phát triển những kỹ năng phức tạp như học sâu, nhận diện hình ảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên,…

Mặc dù vậy, sự phát triển của AI cũng đặt ra những yêu cầu mới cho các nhà sản xuất chip. Để có thể huấn luyện mô hình AI phức tạp, các chip cần có tốc độ xử lý vượt trội, bộ nhớ lớn và khả năng tiếp cận nguồn dữ liệu khổng lồ. Điều này thúc đẩy một cuộc đua nghiên cứu và phát triển chip AI giữa các “ông lớn” công nghệ chiến tranh căng thẳng giữa các quốc gia. Đọc CHIP WAR, bạn sẽ hiểu vì sao quốc gia nào có được công nghệ chip tiên tiến sẽ nắm trong tay chìa khóa điều khiển nền kinh tế thế giới.

Cuốn sách Cuộc Chiến Vi Mạch: Chip War đi sâu tìm hiểu các chiến lược, động cơ và tham vọng của Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan và các quốc gia khác trong việc nắm giữ lĩnh vực then chốt này. Đồng thời, cuốn sách cũng phân tích chi tiết các loại chip tiên tiến đang được phát triển để phục vụ cho AI, từ chip xử lý đơn nhân đến chip song song và siêu máy tính.\

Một số bài học mà mình rút ra được sau khi đọc xong Cuộc Chiến Vi Mạch: Chip War

• Cuộc cạnh tranh chip ngày càng khốc liệt do nhu cầu chip tăng mạnh cho các ứng dụng AI, IoT, 5G,… trong khi năng lực sản xuất bị hạn chế. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt chip toàn cầu.
• Trung Quốc đang nỗ lực đầu tư mạnh mẽ để tự cung tự cấp chip và thoát khỏi sự phụ thuộc vào công nghệ của Mỹ. Chính phủ Trung Quốc đưa ra các chính sách ưu đãi, trợ cấp cho ngành công nghiệp chip trong nước.
• Đài Loan vẫn giữ vị trí dẫn đầu về sản xuất chip tiên tiến nhất thế giới với TSMC và các hãng khác. Tuy nhiên, Trung Quốc đang tìm cách làm suy yếu vị thế của Đài Loan.
• Hàn Quốc nổi lên là một cường quốc chip với Samsung và SK Hynix. Các hãng Hàn Quốc chú trọng phát triển chip bộ nhớ.
• Mỹ hiện phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu chip từ Châu Á. Chính phủ Mỹ đang đẩy mạnh đầu tư vào ngành chip để củng cố an ninh quốc gia. Intel, Nvidia, Qualcomm là những hãng chip hàng đầu của Mỹ.
• Nhật Bản có các hãng chip lớn như Sony và Renesas. Châu Âu có ASML, Infineon cũng đang nỗ lực phát triển công nghệ chip tiên tiến.