Cuốn sách “Đề Thám – Con Hùm Yên Thế” của tác giả Nguyễn Duy Hinh kể về cuộc đời và sự nghiệp của Đề Thám, một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử Việt Nam thế kỷ 19.
Đề Thám sinh năm 1836 tại làng Đề Lộc, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là con trai của một gia đình nho giáo nghèo. Từ nhỏ, Đề Thám đã nổi tiếng thông minh, học giỏi. Sau khi thi đỗ Cử nhân năm Tự Đức thứ 13 (1860), ông bắt đầu con đường quan trường dưới triều Nguyễn.
Qua mô tả của tác giả, thời kỳ đầu sự nghiệp, Đề Thám phải đối mặt với nhiều khó khăn do gia cảnh nghèo khó. Tuy nhiên, nhờ bản lĩnh và năng lực của mình, ông dần vượt qua được hoàn cảnh và leo lên những vị trí quan trọng hơn. Đến năm Tự Đức thứ 25 (1872), Đề Thám được bổ nhiệm làm Án sát sứ tỉnh Nghệ An rồi Thanh Hóa, một trong những chức vụ cao nhất trong hệ thống quan chức triều Nguyễn thời bấy giờ.
Tác giả miêu tả Đề Thám là người cương trực, liêm khiết, luôn quan tâm đến đời sống nhân dân. Khi làm quan, ông luôn chú trọng đến công bằng, chống tham nhũng, lạm thuế. Vì vậy, ông rất được lòng dân. Tuy nhiên, phong cách làm việc cương quyết của Đề Thám cũng khiến một số quan lại địa phương bất bình.
Năm 1882, khi triều đình nhà Nguyễn suy yếu trước những áp lực của thực dân Pháp, Pháp bắt đầu tiến hành xâm lược Việt Nam. Trước tình hình đó, Đề Thám đã nêu cao tinh thần yêu nước, kháng chiến chống Pháp. Tuy nhiên, do thế lực quá yếu kém, cuộc kháng chiến không thể kéo dài. Năm 1883, quân Pháp chiếm được thành Hà Nội, buộc triều đình nhà Nguyễn ký Hòa ước Giáp Thân, bắt đầu thời kỳ bị Pháp thuộc.
Sau khi Hòa ước Giáp Thân được ký kết, Đề Thám tiếp tục hoạt động kháng Pháp bằng nhiều hình thức khác nhau. Năm 1885, khi khởi nghĩa Cần Vương nổ ra do vua Hàm Nghi phát động, Đề Thám tham gia phong trào với vai trò lãnh đạo quan trọng. Tuy nhiên, do thế lực quá yếu kém, cuộc kháng chiến Cần Vương cũng dần thất bại.
Sau khi khởi nghĩa Cần Vương thất bại, Đề Thám cùng một số tướng lĩnh tiếp tục lãnh đạo phong trào du kích chống Pháp ở vùng Thanh Hóa – Nghệ An. Tuy nhiên, do bị Pháp truy lùng gắt gao, đến năm 1888, ông bị bắt khi đang lánh nạn ở vùng núi Thanh Hóa. Sau đó, Đề Thám bị kết án tử hình và bị chính quyền thực dân Pháp hành quyết tại huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
Trong cuốn sách, tác giả Nguyễn Duy Hinh đã dành nhiều trang giấy để miêu tả chi tiết cuộc đời và sự nghiệp của Đề Thám, từ thời thơ ấu đến quá trình thăng tiến trong quan trường, rồi những nỗ lực kháng chiến chống Pháp của ông qua các phong trào Cần Vương và du kích sau đó. Tác giả cũng phân tích sâu sắc những đóng góp to lớn của Đề Thám đối với sự nghiệp kháng Pháp của nhân dân Việt Nam thời kỳ đầu.
Bên cạnh đó, tác giả cũng dành nhiều trang giấy để miêu tả chi tiết về hoàn cảnh lịch sử xã hội thời kỳ Đề Thám hoạt động, từ sự suy yếu của triều Nguyễn cho đến giai đoạn đầu xâm lược của thực dân Pháp ở Việt Nam. Điều này giúp độc giả hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử và những khó khăn thử thách mà Đề Thám và nhân dân Việt Nam phải đối mặt trong thời kỳ đấu tranh chống ngoại xâm.
Tổng kết lại, cuốn sách “Đề Thám – Con Hùm Yên Thế” của tác giả Nguyễn Duy Hinh đã thể hiện được giá trị lịch sử to lớn khi tái hiện chân thực cuộc đời và sự nghiệp của một nhân vật lịch sử quan trọng như Đề Thám. Đồng thời, tác phẩm cũng góp phần tôn vinh truyền thống yêu nước và ý chí chiến đấu anh dũng của nhân dân Việt Nam trước thực dân Pháp xâm lược.
Mời các bạn đón đọc Đề Thám – Con Hùm Yên Thế của tác giả Nguyễn Duy Hinh.
