Thư Viện Về Các Ong Trạng Việt Nam (Truyện và giai thoại) của Giáo sư VŨ NGỌC KHÁNH
Kính chào các bạn,
Chủ đề về ông Trạng Việt Nam luôn thu hút sự quan tâm của độc giả. Nhưng để nắm bắt được bản chất của chuyện Trạng không hề đơn giản, đặc biệt khi xét đến nhiều thể loại khác nhau. Thực ra, truyện Trạng chính là những câu chuyện dân gian. Nhân dân tạo ra những câu chuyện về Trạng để thỏa mãn nhu cầu về mặt tưởng tượng và thẩm mỹ. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng có những ông Trạng thực sự, họ có kiến thức sâu rộng, và đã đóng góp vào việc xây dựng đất nước. Các ông Trạng còn là nguồn cảm hứng cho nhiều câu chuyện thú vị, hấp dẫn.
Để nghiên cứu đúng cách, ta cần hai loại sách khác nhau:
– Một cuốn nghiên cứu về các ông Trạng thực sự, với cách tiếp cận văn học, lịch sử và khảo sát.
– Một cuốn tổng hợp truyền thống (bao gồm cả nghiên cứu về câu chuyện Trạng và giai thoại về chúng).
Thực tế hiện nay, việc tìm hiểu về hơn 50 vị Trạng Nguyên (bao gồm cả chính thức và không chính thức) là một công việc đầy thách thức và yêu cầu sự hỗ trợ từ cộng đồng cũng như đầu tư từ các cơ quan nghiên cứu. Mỗi ông Trạng đều đủ sức làm nền cho một cuốn sách nghiêm túc và sâu sắc. Điều này chưa kể đến việc nhiều vị hiện nay vẫn đang trong quá trình xác minh về công lao và tội lỗi của mình. Cũng đáng chú ý, ngoài những ông Trạng dân phong mà chúng ta biết, còn nhiều ông được tôn vinh ở địa phương như Trạng Cháy, Trạng Quét. Có cả những trường hợp câu chuyện Trạng không tập trung vào cá nhân mà tập trung vào đặc điểm của địa phương, ví dụ như Trạng Vĩnh Hoàng. Câu chuyện về Trạng không chỉ là về con người mà còn về tính cách, và ngôn ngữ mà họ sử dụng.
Với tình hình hiện tại, chúng tôi quyết định tập trung toàn bộ thông tin cần thiết vào một cuốn sách tổng hợp, nhằm giúp độc giả có cái nhìn tổng quan và tiện cho việc tìm hiểu sâu hơn sau này. Do đó, cuốn sách này phần nào là nghiên cứu, phần nào là tổng hợp. Phương hướng này có thể chưa hoàn hảo, nhưng với mục tiêu thiết thực và dễ tiếp cận, chúng tôi hy vọng công trình này không phí công.
Dựa trên cơ sở đó, cuốn sách này được chia thành ba phần:
– Phần đầu tiên tập trung vào các nghiên cứu để giới thiệu với độc giả về những ông Trạng Nguyên thật sự, có kiến thức và thành tựu. Chúng tôi cũng trình bày về sự phát triển của hệ thống khoa cử ở Việt Nam, từ ông Trạng thực sự đến các câu chuyện về Trạng. Để hiểu hơn về sự nghiệp học vấn của họ, cần phải liệt kê danh sách các đại khoa và vị Trạng Nguyên đúng như sách sử đã ghi chép. Chúng tôi cũng đề cập đến các vị Đình Nguyên, mặc dù họ không phải Trạng Nguyên, nhưng họ đã đạt vị trí tương đồng trong các cuộc thi trước đây.Để tránh thiếu sót, chúng tôi đã liệt kê tên của tất cả vị Đình Nguyên một cách trung thực.
– Phần thứ hai dành riêng để ghi chép về các câu chuyện, sự kiện của một số vị Trạng Nguyên, kể cả những vị chính thức như Mạc Đĩnh Chi hay những vị chưa được ghi tên đầy đủ như Huyền Quang, Hồ Tông Thốc. Ban đầu, chúng tôi muốn trình bày đầy đủ về 47 vị Trạng Nguyên chính thức. Tuy nhiên, tài liệu hiện có không đủ, do đó chúng tôi ghi lại mức độ thông tin có sẵn với mỗi vị. Ngoài ra, chúng tôi cũng thêm vào một số vấn đề đang được tranh luận về các Trạng (như trường hợp của Lê Văn Thịnh). Chúng tôi cũng muốn đề cập đến một số tác phẩm của các Trạng, nhưng xem xét thấy thông tin này có thể gây rối trí quá nhiều. Điều duy nhất được bổ sung là bảng sấm Trạng Trình để đáp ứng nhu cầu của độc giả.Đầu tiên, ta hãy nói về phần đầu của cuốn sách. Phần này tập trung vào việc giải thích về nguồn gốc và sự phát triển của hệ thống giáo dục và cử nhân ở Việt Nam từ thời kỳ cổ đại. Mặc dù thấy hiếm hoi, nhưng thông tin về ông Khương Công Phụ, một Trạng nguyên đầu tiên ở Thanh Hóa từ thế kỷ thứ 8 dưới thời nhà Đường, vẫn là rất sức hấp dẫn. Tiếp đến, phần thứ hai tập trung vào việc trình bày về các Trạng dân phong, những mẩu chuyện văn học và đời sống xã hội đặc sắc. Có đề cập đến những giai thoại về Trạng Bùng (Phùng Khắc Khoan) và cả nhiều Trạng khác nữa. Điều đặc biệt hấp dẫn ở đây chính là sự kết hợp giữa sử liệu và folklore, tạo nên một tác phẩm đa dạng và sôi động. Cuối cùng, phần thứ ba chứa đựng điểu kỳ của những câu chuyện như Trạng Gầu, Trạng Quỳnh và nhiều cái tên nổi tiếng khác trong văn học Việt Nam. Điều tuyệt vời là tác giả đã kết hợp những tài liệu sử dụng chính xác và chi tiết, phần lớn là từ những công trình của chính họ, từ cuốn Truyện Trạng cho đến các bài tham luận và sách báo khác. Không chỉ giữ sách có giá trị lịch sử mà còn giúp chúng ta hiểu rõ hơn về con người và văn hóa trong lịch sử Việt Nam. Hẹn gặp bạn trong những cuộc thảo luận mở về văn học và lịch sử đầy thú vị nhé!Trong lịch sử nước ta, việc thi cử đã có sức hút mạnh mẽ đối với đông đảo học trò, trong đó không thiếu những danh học vĩ đại như Tam Khôi, Hoàng Giáp thời triều Trần. Sự phân biệt giữa kinh Trạng nguyên và trại Trạng nguyên cũng trở nên rõ ràng. Phật giáo lan rộng khắp mọi nơi, được Trần Nguyên Đán và Lê Văn Hưu ca ngợi. Đến cuối thế kỷ 14, Hồ Quí Ly và Hồ Hán Thương đều tập trung vào việc giáo dục, thiết lập các qui định về thi cử và thể thức thi Hương, thi Hội.
Nhà Hồ cũng đặt nhiều chú ý vào hệ thống giáo dục, lập trường học và thực hiện chương trình thi cử mới như thi toán. Thời kỳ này chứng kiến sự nổi bật của những nhân tài như Nguyễn Trãi, Nguyễn Mộng Tuân. Mặc dù không rõ nguyên nhân, lúc này không ghi chép được ai đỗ Trạng nguyên, chỉ có các danh học như Hồ Ngạn Thần, Đoàn Xuân Lôi được ghi nhận đỗ đầu cả nước.
Sau chiến thắng của khởi nghĩa Lam Sơn, nước ta bước vào thời kỳ ổn định kéo dài. Các vua triều Lê đã xây dựng nền giáo dục chính thức, đặt Quốc Tử Giám là cơ quan giáo dục cao nhất, thi cử đi vào nền nếp. Nhà nước chú ý đến việc chọn lựa và tôn trọng giai cấp nho sĩ, với yêu cầu kiểm tra lý lịch ba đời của thí sinh.
Thế kỷ XIX chứng kiến sự quan tâm đặc biệt của triều đại Gia Long đối với giáo dục, mặc dù vẫn không lấy học vị Trạng nguyên trong các kỳ thi. Có nhiều nhân tài được đào tạo thông qua khoa cử. Đến đầu thế kỷ 20, nhiều nhà nho đã bắt đầu phản đối những thiên lệ tiêu biểu của khoa cử. Chế độ học tập ngày xưa có thay đổi, hướng tới việc cải thiện các yếu điểm của hệ thống giáo dục phong kiến.Các bạn sẽ thấy rằng, học thi cử xưa không hề dễ dàng như nhiều người nghĩ. Kỳ thi mang đến những điều bất ngờ với cả những Cử nhân Tú tài. Những sách vở trong học tập cũng không thống nhất, mỗi gia đình nho học lại có cách giáo dục riêng. Với việc phân loại học sinh theo bậc ưu, bình, thứ, liệt, cũng không thiếu những “khoan lạc” như bình cộc, thứ muỗi.
Quan trọng hơn nữa, cuốn sách “Kho Tàng Về Các Ông Trạng Việt Nam” của tác giả Vũ Ngọc Khánh sẽ mang đến cho bạn nhiều điều thú vị về lịch sử học thi cổ xưa. Hãy cùng khám phá nhé!
