Lan Hữu – Nhượng Tống
Trong năm 1940, biến cố sáng giá của văn học Việt khi Nhượng Tống cho in Lan Hữu tại nhà xuất bản Lê Cường, Hà Nội, với “Lời tựa” của danh văn Lưu Trọng Lư. So với Tố Tâm của Song An Hoàng Ngọc Phách cách đây mười lăm năm, Lan Hữu gây ấn tượng bởi vẻ đẹp riêng và số phận độc đáo của mình.
Nhượng Tống, như nhiều nhà văn lớn khác thời đó, như Khái Hưng, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn chương. Dù văn nghiệp của Nhượng Tống thường được nhắc đến qua các bản dịch tuyệt vời như Nam Hoa kinh, Thơ Đỗ Phủ, Mái Tây tức Tây sương ký, và không ít những tác phẩm dịch khác, nhưng ông còn là một nhà thơ, một tiểu thuyết gia có tài năng. Khái Hưng, dẫu đã để lại Hồn bướm mơ tiên, Nửa chừng xuân và một số tác phẩm khác, nhưng chỉ đến Băn khoăn năm 1943, ông mới chính thức ghi dấu với một kiệt tác.
Trong lịch sử văn học, Tố Tâm, Lan Hữu và Băn khoăn đều là những câu chuyện tình đáng chú ý. Tố Tâm với câu chuyện bi thảm, Lan Hữu với cái nhìn thương xót nhưng sâu sắc về mối tình xưa, còn Băn khoăn với những mê hoặc của tình yêu, đều góp phần làm nên văn học Việt Nam thời kỳ đặc biệt này.
Lan Hữu của Nhượng Tống, một tác phẩm ít được chú ý nhưng đầy giá trị. Nó không chỉ là một câu chuyện mà còn là một tài liệu quý giá về cuộc đời của tác giả, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về Nhượng Tống Hoàng Phạm Trân và gia đình lịch sử của ông. Với nền văn hoá sâu đậm và tài năng vượt trội, Nhượng Tống đã để lại dấu ấn lớn trong văn chương Việt Nam qua thời gian.Những năm đầu thập niên 30 đã chứng kiến sự kiện chấn động “vụ Yên Bái”, khi các đồng chí thân thiết như Nguyễn Thái Học và Phó Đức Chính hy sinh dưới dao máy chém. Nhượng Tống, sau khi thoát chết, trải qua thời gian tù đày ở Côn Đảo, đấu tranh đầy khổ cực và dần trở về cuộc sống bình thường. Văn hào này còn tiếp tục viết bài báo và thơ từ năm 1945 trên các tờ báo như Chính nghĩa, Thời sự… Trong Lan Hữu, những tác phẩm của Nhượng Tống thể hiện tinh thần cách mạng mạnh mẽ và sâu sắc, đặc biệt rõ ràng trong bài thơ với sự đánh giá thẳng thắn về xã hội.
Lan Hữu cũng có thể được xem như một phiên bản độc đáo của tác phẩm kinh điển Hồng Lâu Mộng, mà Nhượng Tống đã tái hiện ở bối cảnh Việt Nam với những tình huống và nhân vật tương tự, như sự phức tạp trong mối quan hệ tình cảm giữa các nhân vật.
Nhượng Tống đã chọn cái tên “Ngọc” cho nhân vật của mình với nhiều ý nghĩa sâu sắc, vừa gợi nhớ đến tên thật của ông, vừa liên kết với những nhân vật và tình tiết từ Hồng Lâu Mộng. Đồng thời, qua việc dịch “Táng hoa từ” của Ngọc trong Lan Hữu, chúng ta cũng nhớ đến vai trò xuất sắc của Nhượng Tống như một dịch giả tài năng.
Những năm trước 1945, Nhượng Tống đặc biệt nổi tiếng với công việc dịch thuật, đặc biệt là tác phẩm của các tác giả kinh điển như Nam Hoa kinh, Ly Tao, Sử ký, và Thơ Đỗ Phủ. Với sự hiểu biết chuyên sâu và tâm huyết, Nhượng Tống đã đóng góp không nhỏ cho văn học và văn hoá Việt Nam.Từ năm 1945, Nhượng Tống tiếp tục sáng tác vài vở kịch, dịch một số tác phẩm kinh điển và sử thi Hương ngọc; sử dụng bút danh Mạc Bảo Thần để dịch Đại Việt sử ký toàn thư và Lam Sơn thực lục. Ông cũng đóng góp vào việc chỉnh sửa và dịch thêm tập truyện Ức Trai – một tác phẩm hiếm chỉ có dưới dạng bản thảo. Công trình văn hóa của Nhượng Tống đã được chứa đựng trong một số tuyển tập, mà nay ít người còn biết đến như Tản văn mới của “Thư viện Tố Như” trước năm 1945; thơ của ông từng được Trúc Khê Ngô văn Triện nhận xét trên Văn học tạp chí và thường xuất hiện trong Thi thoại của Văn Hạc Lê văn Hòe in năm 1942; một nhà phê bình văn học danh tiếng từng đánh giá văn chương của Nhượng Tống là Vũ Ngọc Phan, mô tả văn chương ấy như “tài hoa lãng mạn”. Như đã nêu “Nguyên từ bé tôi đã có tính yêu hoa”, Nhượng Tống viết như vậy ngay ở phần mở đầu của cuốn sách. Lan và Hữu đều là tên của các loài hoa, đồng thời liên quan đến một số câu chuyện tình yêu trong cuộc đời thực của Nhượng Tống. Tình yêu hoa bắt nguồn từ tình yêu đối với người ông đã khuất khi Nhượng Tống còn 14 tuổi, người có mối quan hệ đặc biệt với cậu bé trong suốt một thời gian dài. Được nghe ngợi những câu chuyện cổ tích về hoa từ người ông yêu thích, Nhượng Tống đã phát triển tình cảm đối với các loài hoa trong vườn như những người bạn có cảm xúc, biết đi và biết nói như mình. Câu chuyện của Lan Hữu không chỉ đong đầy tình yêu và hoa, mà còn nhiều yếu tố thú vị khác. Được viết một cách cẩn thận và tận tâm, từ góc nhìn của người đã trải qua nhiều phong ba bãi biển, Lan Hữu không phải là một cuốn tiểu thuyết tình yêu thông thường. Người ta không thể không để ý sự chín chắn của những dòng văn, do con người đó tận hưởng tuổi hoa niên mới mở lòng mình khi đọc lại những ký ức ấy.ậu mỗi lời yêu, bất cứ nước mắt, tiếng thở dài hay những cảm xúc mệt mỏi, Nhượng Tống vẫn nêu lên niềm hạnh phúc ở tuổi mười sáu, điều này được nhắc đến từ đầu cuốn sách. Tác phẩm khởi đầu tại sự hoang mang của tình yêu lứa đầu, càng hoang mang hơn khi nhận ra mình đồng thời yêu cả hai cô gái: “Tôi bắt đầu cảm thấy cuộc đời phiền phức vô cùng”, và nảy sinh một khát vọng hết sức ngây thơ: “Người tôi yêu chẳng phải là người tri kỷ, mà người tri kỷ lại chẳng phải là người tôi yêu! Tôi ước ao có thể hợp cả Lan lẫn Hữu làm một người”.Với sự kết hợp của tình yêu, hoa và mộng, Lan Hữu thể hiện một cách chưa từng có, gợi nhắc đến những gì mà Nguyễn Du đã làm với tác phẩm Kiều. Lan hữu cần được khám phá, từng trang, từng câu văn. Đầu tiên, hãy đắm chìm trong chính câu chuyện lẫn nghệ thuật viết của Nhượng Tống, bạn sẽ không hối tiếc đâu.Sẽ đề cập tới cuộc xung đột có trong tác phẩm, tình yêu phức tạp và sâu sắc giữa ba nhân vật chính. Lan, Ngọc và Hữu tri kỷ với nhau, nhưng tình cảm của họ lại không dễ dàng. Nhìn vào các chi tiết, bạn sẽ cảm nhận được sự nhạy bén và tình cảm mà tác giả Nhượng Tống đưa vào từng dòng văn. Câu chuyện không chỉ xoay quanh tình yêu, mà còn khám phá sâu vào tâm hồn và nội tâm của từng nhân vật. Không ngạc nhiên khi đọc mà cảm thấy đầy cảm xúc, vỡ òa với những tình tiết làm say lòng người. Đó chính là sức hút của “Lan Hữu”, một khu vườn ngôn từ tuyệt vời của Nhượng Tống, một tác phẩm mà không ai nên bỏ qua nếu yêu thích văn học đương đại Việt Nam.Trong những giấc mơ của tuổi trẻ, chúng ta thường cảm nhận được những xúc cảm sâu lắng, những nỗi buồn, những hồi hợp. Lan Hữu không chỉ là một cuốn sách, mà nó còn là những tâm hồn đong đầy cảm xúc và kỷ niệm cuộc đời. Tác giả đã tạo ra một thế giới kỳ diệu, làm cho chúng ta không thể rời mắt khỏi trang sách. Đây không phải là một cuốn sách bình thường – Lan Hữu là cuốn sách dành cho mọi người, mà đặc biệt là cho những ai trân trọng nghệ thuật kể chuyện tinh tế. Hãy dành thời gian để khám phá Lan Hữu của Nhượng Tống – một trải nghiệm đáng giá đầy thú vị và sâu sắc.
