Cuốn sách “Liệt Tử và Dương Tử” của tác giả Nguyễn Hiến Lê là một tác phẩm nghiên cứu về hai nhân vật nổi tiếng trong lịch sử tư tưởng Trung Quốc là Liệt Tử và Dương Tử. Cuốn sách này được viết bằng ngôn ngữ đơn giản nhưng mang tính học thuật cao, giúp độc giả có thể hiểu rõ hơn về tư tưởng của hai nhà tư tưởng này cũng như ảnh hưởng của họ tới lịch sử tư tưởng Trung Hoa.
Liệt Tử là một nhà tư tưởng nổi tiếng sống vào khoảng thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, thuộc thời kỳ Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông được coi là người sáng lập ra trường phái duy vật biện chứng trong triết học Trung Hoa. Theo đó, Liệt Tử cho rằng vạn vật trong thiên nhiên đều tuân theo quy luật biến đổi của sự vật, mọi sự vật đều có thể phân tích thành các yếu tố cơ bản nhất. Ông cũng chủ trương duy vật, cho rằng chỉ có vật chất mới là thực tại duy nhất, phủ nhận sự tồn tại của tinh thần.
Tư tưởng của Liệt Tử được coi là một bước ngoặt lớn trong lịch sử triết học Trung Hoa. Trước Liệt Tử, triết học Trung Quốc chủ yếu mang tính tâm linh, siêu hình, coi trọng nhân văn. Còn Liệt Tử là người đầu tiên đưa ra quan điểm khoa học, duy vật và biện chứng về thế giới tự nhiên. Ông cũng là người đầu tiên chủ trương xây dựng một hệ thống triết học dựa trên quan sát và suy luận thay vì truyền thống. Vì vậy, Liệt Tử được coi là người sáng lập nên trường phái duy vật biện chứng đầu tiên trong lịch sử tư tưởng Trung Hoa.
Tư tưởng của Liệt Tử đã có ảnh hưởng sâu rộng tới nhiều thế hệ học giả Trung Quốc sau này. Tuy nhiên, trường phái duy vật biện chứng của Liệt Tử cũng gặp phải sự phản đối từ nhiều học giả khác. Một trong số đó là Dương Tử.
Dương Tử là một nhà triết học nổi tiếng thuộc thời kỳ Chiến Quốc, sống cũng vào khoảng thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên. Khác với Liệt Tử, Dương Tử chủ trương duy tâm, cho rằng tinh thần mới là yếu tố then chốt trong vũ trụ. Theo Dương Tử, vạn vật trong thế giới này đều hàm chứa một nguyên tố tinh thần bất khả tri. Vật chất chỉ là hình thức bên ngoài của tinh thần.
Dương Tử phản đối quan điểm duy vật của Liệt Tử. Ông cho rằng không thể giải thích được sự vận hành của vũ trụ chỉ dựa trên cơ sở vật chất mà thôi. Thay vào đó, Dương Tử chủ trương tồn tại một nguyên lý siêu hình bất biến gọi là “Đạo” là yếu tố quyết định mọi sự vận động. Tư tưởng của Dương Tử được coi là bước ngoặt lớn thứ hai trong lịch sử triết học Trung Hoa, đưa triết học Trung Quốc theo hướng siêu hình, nhân văn hơn.
Sự đối lập giữa hai trường phái tư tưởng của Liệt Tử và Dương Tử đã tạo nên một cuộc tranh luận sôi nổi trong giới học thuật Trung Quốc thời bấy giờ. Hai trường phái này sau đó trở thành hai dòng chính trong triết học Trung Hoa, ảnh hưởng lớn tới đời sống nhân dân
Mời các bạn đón đọc Liệt Tử và Dương Tử của tác giả Nguyễn Hiến Lê.
