“Một Đời Như Kẻ Tìm Đường” có trên ebookvie là cuốn tự truyện của Giáo sư Phan Văn Trường, một nhà kinh tế, doanh nhân, nhà quản lý và giáo dục nổi tiếng Việt Nam. Cuốn sách dẫn dắt người đọc qua hành trình khám phá bản thân của tác giả, từ những khó khăn, thử thách ban đầu đến những thành công và cống hiến sau này.
Sáu phần của cuốn sách tương ứng với sáu giai đoạn trong cuộc đời tác giả: tuổi thơ đầy gian khó nhưng khát khao, thời du học Pháp với nhiều trải nghiệm mới mẻ và bài học quý giá, sự nghiệp kinh doanh với thăng trầm và thành tựu, những đóng góp cho sự phát triển của Việt Nam, cuộc sống gia đình hạnh phúc và những suy tư về cuộc sống và con người.
“Một Đời Như Kẻ Tìm Đường” không chỉ là câu chuyện về một cá nhân mà còn là những bài học giá trị về cuộc sống và con người. Cuốn sách giúp ta hiểu rằng cuộc đời là hành trình khám phá bản thân, mỗi người đều có những khó khăn riêng, thành công và thất bại đều là bài học quý giá, và cống hiến cho cộng đồng chính là cách để tìm kiếm hạnh phúc.
Cuốn sách với nội dung ý nghĩa, sâu sắc, giọng văn giản dị, chân thành và câu chuyện truyền cảm hứng là món quà tinh thần ý nghĩa dành cho những ai đang tìm kiếm bản thân và hướng đi trong cuộc sống. Cuốn sách cũng là nguồn cảm hứng cho những ai muốn theo đuổi ước mơ và cống hiến cho đất nước. Mời các bạn đón đọc cuốn sách Một Đời Như Kẻ Tìm Đường của tác giả Phan Văn Trường
—
Hai cuốn sách đầu tay – Một Đời Thương Thuyết cùng Một Đời Quản Trị – là sự chắt lọc từ những trải nghiệm trong suốt nhiều năm tháng nghề nghiệp của bản thân. Tuy nhiên, với cuốn sách này tôi lại muốn dành một khoảng không gian riêng để có thể phản ảnh những cảm nhận cá nhân về cuộc sống với góc nhìn từ những năm tháng tuổi trẻ cho đến độ tuổi xế chiều này.
Nói đến cuộc sống, đương nhiên chúng ta không thể quên những khoảnh khắc của sự lựa chọn, của những ngã rẽ – lúc mà mỗi cá nhân phải mạnh mẽ lấy những quyết định quan trọng, ảnh hưởng đến việc tiến thân. Không một ai thoát khỏi những phân vân, những lần lựa, những ưu tư và đôi khi cả những nuối tiếc.
► Sách khác bạn cũng sẽ thích:
Khoảnh khắc khó chịu nhất có lẽ là khi mình đã lỡ chọn một hướng đi, nhưng ngộ được rằng con đường này nhiều chông gai, lắm rào cản và lại còn không phù hợp. Trong lòng, lúc ấy chỉ muốn được quay trở lại để bắt đầu, để lựa chọn lại một hướng khôn ngoan hơn.
Việc lựa chọn tất nhiên đòi hỏi nhiều sáng suốt, nhưng trên hết người lựa chọn phải hiểu rõ thế giới mà mình đang sống và biết rõ chính mình muốn gì, và một mặt khác phải sẵn sàng cáng đáng lấy trách nhiệm trong sự lựa chọn. Nói một cách hoa mỹ hơn, mình chỉ tìm ra hướng đi đúng đắn và phù hợp cho bản thân nếu thấu hiểu rõ bản năng, bản ngã và cả tiềm thức của chính mình, cùng một tinh thần luôn sẵn sàng đối mặt với những hệ quả tốt và xấu từ sự lựa chọn ấy.
Trong một đời người, có đến hàng chục thời điểm phải lựa chọn cho đúng. Ví dụ như chọn môn học, chọn nghề, chọn cho mình người bạn trăm năm hay là chọn nơi để lập nghiệp, rồi để ổn định đời sống gia đình. Có một sự lựa chọn chúng ta cần phải đối diện mỗi ngày, mỗi giờ, thậm chí mỗi giây, đó chính là chọn sự thay đổi. Từ những thay đổi rất nhỏ như một thói quen, một mái tóc hay thay đổi nơi làm việc đang gây ra sự nhàm chán, hoặc mạnh dạn hơn thế nữa là đổi hẳn nghề nghiệp. Rồi đôi khi phải ngậm ngùi thay đổi người bạn đời đầu ấp tay gối, chọn cả ly hôn hay tái hôn. Không chỉ có vậy, từ những chuyện thường tình như lụa bạn mà chơi cũng là một sự lựa chọn phải biết đắn đo cân nhắc.
Có đôi lúc trớ trêu hơn, cuộc đời đặt mình vào một tình huống éo le, mình muốn đổi hẳn đời nhưng phải đánh đổi quá nhiều thứ thân thuộc. Những lúc ấy, áp lực phải chọn lấy một quyết định khôn ngoan quả thật nhức nhối. Vào khoảnh khắc này, tâm hồn mình mới cảm nhận rõ sự mông lung và vô thường của cuộc sống. Số đông chúng ta thường đi tìm ánh sáng của Đấng Trên cao, của tâm linh, hay thấp hơn là ý kiến của cha mẹ, bạn bè thân thuộc. Mình bỗng cảm thấy cần tìm hiểu lại bản thân, rằng mình là ai, mình muốn gì, mình có còn là đúng con người mình những năm về trước không. Nếu làm xong được việc tự soi xét chăng nữa, thì ngay sau đó mình phải khẳng định lại cho bản thân biết rõ những thứ gì là chính nên được ưu tiên, còn những thứ gì chỉ là phụ.
Ngày nay, không như xưa kia, quyết định nào cũng mang tính cá nhân, nhưng lại có ảnh hưởng rộng rãi trên toàn tập thể.
Xưa kia, mỗi khi cần lựa chọn, nhiều gia đình họp nhau lại để cùng bàn luận và giúp cho thêm ý kiến, nhưng ngày nay không còn như thế nữa. Mình có bao nhiêu gia đình, bằng hữu chăng nữa, quyết định vẫn là của mình, một mình trơ trọi. Tại sao thế?
Thứ nhất vì thế giới ngày hôm nay đa dạng hơn xưa nhiều, và những cảm nhận về cuộc sống giữa những người thân thậm chí cũng hoàn toàn khác nhau. Không ai có thể lý luận thay mình, và tất nhiên những ý kiến của mọi người chung quanh đưa ra chỉ phản ảnh những kinh nghiệm mà họ đã từng trải, khó có thể áp dụng lên bất kỳ ai.
Thứ hai vì trách nhiệm trong sự quyết định là hoàn toàn cá nhân, ai chơi người ấy chịu. Iỳ dụ như có rủi ro xuất hiện, không ai khác ngoài bản thân đơn độc cần phải chấp nhận hậu quả với cuộc chơi mà mình điều khiển. Vào đúng lúc đó, không có một người bạn thật sự nào sẽ can thiệp hay chịu đòn cùng, vì họ biết rằng chẳng thể nào tự cho cái quyên tước đi những kinh nghiệm hay những bài học bạn cần phải có. Thành thử, xã hội ngày nay buộc mỗi cá nhân phải tự nhận lấy việc cáng đáng bản thân một mình.
Tình huống này lại không phù hợp với văn hóa cố hữu của Việt Nam chúng ta, bất cứ cái gì là gia đình cũng can thiệp, cha mẹ mắng mỏ con cái, vợ chồng khiển trách nhau, anh chị em chỉ trích đan xen lẫn lộn. Trong khi bản chất của mỗi quyết định là hoàn toàn ở phạm vi cá nhân.
* * *
Từ nhiều năm qua, mỗi ngày tôi nhận được khá nhiều câu hỏi từ rất nhiều thành phần trẻ, qua tin nhắn hoặc điện thư xin ý kiến. Ngạc nhiên là tất cả hầu hết luôn tập trung vào một đề tài: hướng đi cho tương lai. Thú thật, tôi đi nhiều nước, gặp khá nhiều thanh niên trẻ, nhưng chỉ có ở Việt Nam tôi mới gặp sự chuyên nhất vào một đề tài như thế này. Những câu hỏi xuất phát một phần từ các em nhỏ 17, 18 tuổi, nhưng nội dung hỏi không hề vớ vẩn.
Chúng phản ảnh khách quan những tình huống gay go, khúc mắc, đôi khi rất hồn nhiên và tất nhiên luôn trung thực. Nói chung, những mối quan tâm của các em thật sự không hề luẩn quẩn, phải chăng chỉ là do sự thiếu sáng suốt của con người, hay trớ trêu thay, nó luẩn quẩn vì người đặt câu hỏi đang sống trong bối cảnh quá bấp bênh và đầy biến đổi. Tất nhiên, khi không nắm rõ thế giới chung quanh thì không thể nào chọn lấy đúng cho mình một quyết định, một hướng đi, một phương án. Phần lớn những câu hỏi còn thể hiện rất rõ một thế hệ trẻ đầy ước mơ, hoài bão. Các em mang nhiều khát vọng nhưng vẫn đói dự án, mờ mịt hướng đi. Các em chứa nhiều năng lượng, nhưng vẫn thiếu cơ hội thi thố, thiếu sự dẫn dắt. Các em tràn đầy óc sáng tạo nhưng lại gặp bối cảnh quá khô cằn, thiếu nhà đầu tư.
Và các em hỏi tôi bây giờ nên đi đâu, hướng nào trước? Tại sao các em hỏi tôi thì tôi cũng không biết. Có lẽ các em đã hỏi rất nhiều người, và có lẽ phương tiện Internet cho phép các em lan tỏa câu hỏi một cách rộng rãi và đôi khi tùy tiện. Nào tôi đâu có lời giải đáp cho tất cả những câu hỏi! Nhưng, tôi đã không để một thắc mắc nào tiếp tục đơn côi, tôi cố gắng đem lại cho mỗi em một cách nhìn khác cùng với chút ít tự tin. Sau nhiều năm làm việc này, tôi mới nảy ra ý nghĩ gom góp tất cả những thắc mắc của người hỏi vào một nơi để mọi người có thể cùng đọc, cùng bàn luận và chia sẻ.
Vậy bạn đọc đã rõ sách này của tôi sẽ gom toàn những ý kiến cá nhân, những cảm nhận của riêng tôi về cuộc đời. Làm vậy tôi không tránh được chủ quan, thậm chí tôi chỉ có thể chủ quan mà thôi. Một tác giả nào khác trong một tình huống tương tự sẽ có những ý kiến khác trước một vấn đề chung. Tôi xin bạn đọc chấp nhận khuynh hướng riêng tư như vậy. Bạn hãy rút tia từ sách những gì bạn muốn rút tỉa, và hãy bỏ rơi những ý không thuộc về bản ngã của mình lại. Nhân tại đây, có một vướng mắc tôi không tài nào vượt qua được, mong độc giả lượng thứ! Đó là văn hóa các vùng miền địa phương của Việt Nam chúng ta khá đặc trưng. Từ đó, những ý kiến chủ quan của tôi đôi khi chỉ phù hợp cho miền Nam mà ít ăn khớp với sự chờ đợi của bạn đọc miền khác. Chỉ có một điều tôi chắc chắn, là những khuynh hướng tôi diễn tả trong sách phản ảnh xã hội tương lai của loài người nói chung và nước ta nói riêng. Tương lai phải là chìa khóa, dĩ vãng đã vào lịch sử và đương nhiên trở thành những bài học.
Trong sách, tôi đã đưa ra chuyện của Từ Thúc như kẻ tìm đường, nhưng thực ra, kẻ tìm đường là chính tôi. Tôi không đi tìm thiên thai và cảnh lạ. Tôi chỉ cố gắng đi tìm những phương thức phù hợp nhất cho mình, cho mỗi cá nhân, mỗi dân tộc. Nhưng khi đi tìm, tôi không có tư duy của người độc đoán mà ngược lại chỉ muốn trao vài ý nghĩ cho những thế hệ sau. Việc đáng làm lắm vì các thế hệ Việt Nam tương lai đầy hứa hẹn. Tiềm lực mà các Thánh Nhân đã trao cho dân tộc thực sự lớn, sâu và rộng, không biết cộng đồng dân tộc có nhận thấy rõ chăng? Tiềm lực đó, một ngày nào đó chắc chắn sẽ phải phát triển với nét thuần túy của dân tộc. Kiến tạo một nếp sống kinh tế và xã hội cho tập thể Việt là một điều mà tất cả chúng ta nên làm, phải làm, và việc của tôi chỉ là một phần đóng góp nhỏ bé, tuy đậm tinh thần trách nhiệm tôi tự cho.
Một Đời Thương Thuyết là sách của những kỹ năng. Ở đây là tạo sự thông cảm giữa người với người để đi tới những thỏa thuận có lợi cho đôi bên.
Một Đời Quản Trị là sách của những nguyên lý. Ở đó là nơi để duyệt lại những yếu tố nào tạo nên một tập thể hùng mạnh với động lực, hiệu năng tối đa để đoàn kết và phát triển.
Sách Một Đời như kẻ Tìm đường nghiêng hẳn về triết lý sống. Nhưng sách không do một triết gia viết, mà do một người yêu đời, yêu người, yêu hạnh phúc, yêu tình thương, yêu tiến bộ và nhất là yêu dân tộc một cách thật giản dị viết. Mang sự trải nghiệm sống thực để lan tỏa.
* * *
Lần ra quyển sách này, trái với hai lần trước, tôi đã có ý xin những cộng đồng trẻ giới thiệu sách của tôi.
Sách Một Đời Thương Thuyết đã được anh Lê Viết Hải, Chủ tịch Tổng Giám Đốc Tập đoàn Xây dựng và Địa ốc Hòa Bình giới thiệu. Anh Hải là ân nhân của tôi. Anh và tôi đã cùng các anh em khác trong Tập đoàn Hòa Bình chia sẻ nhiều kỷ niệm làm việc và sống trong hơn một thập niên. Tập đoàn dưới sự lãnh đạo của anh Hải đã từ một doanh nghiệp xây dựng còn con trở thành một tập đoàn hùng mạnh đúng hàng đầu doanh trường.
Sách Một Đời Quản Trị đã được anh Hoàng Nam Tiến, Chủ tịch Tổng Giám Đốc FPT Software giới thiệu. Anh Tiến là một trong những lãnh đạo doanh nghiệp sắc sảo nhất mà tôi từng gặp, không riêng gì trên đất Việt Nam mà cả trên nền kinh doanh hoàn vũ. Anh Tiến và tôi cũng cùng thuộc Giáo sư đoàn của Trường
Kinh doanh FPT nổi tiếng (FPT School of Business) thuộc Đại học FPT. Tôi vô cùng ngưỡng mộ anh Tiến.
Trong sách Một Đời như kẻ Tìm Đường, tôi muốn dành những trang giới thiệu cho ba tập thể vô cùng năng động. Họ là những người trẻ sắc sảo, sáng tạo, chuyên cần và can trường.
Đó là:
Câu lạc bộ Sách và Hành Động dưới sự lãnh đạo của anh Cao Đức Thái, và nay của anh Nguyễn Văn An. Anh Thái đã được Forbes liệt vào danh sách những người trẻ đóng một vai trò chủ chốt trong tương lai. Câu lạc bộ Sách và Hành Động nay đã có hơn 200 câu lạc bộ chi nhánh địa phương trên khắp nước. Câu lạc bộ
Mầm Sống, một tập thể năng động và lành mạnh dưới sự hướng dẫn tuyệt vời của Cô Nguyễn Thị Thu Lài, đã từ hơn tám năm vừa qua tổ chức những cuộc thi hùng biện với trình độ văn hóa vô cùng cao. “Say to Succeed” (Nói để thành công) quy tụ hàng ngàn thí sinh trẻ từ các trường đại học toàn quốc trong một cuộc thi thật hấp dẫn được tổ chức hàng năm tại Đại Học Ngân Hàng, Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh. Câu lạc bộ Khởi Nghiệp Nông Nghiệp Việt Nam dưới sự lãnh đạo của một Ban Chủ Nhiệm đông đảo và nhiệt tình, đã trở thành một hệ thống sinh thái trong đó các nông dân trẻ được chia sẻ những kinh nghiệm quý báu của các anh em nông dân kinh nghiệm để tìm đường khởi nghiệp. Khi tôi viết những dòng chữ này, Câu lạc bộ đã qui tụ được hơn 70 ngàn thành viên từ khi 22 người chúng tôi thành lập vào tháng 7 năm 2017.
Cả ba câu lạc bộ nói trên đã tặng cho cá nhân tôi những buổi sinh hoạt thật ấn tượng. Cùng với một số câu lạc bộ khác trong nước mà tôi cũng quen biết và chia sẻ sinh hoạt, tất cả các em sẽ là rường cột của một thế hệ sắp tới vẻ vang và tôi tin chắc các em sẽ lan tỏa những giá trị tinh thần và đạo đức mà các em sẵn có và đang tu luyện.
Tôi đã nhận được vinh dự đồng hành một số năm tháng với các em và tôi xin bày tỏ nơi đây lòng biết ơn sâu sắc.
Cảm ơn các em đã giới thiệu sách của Thầy!
Sau cùng, tôi cũng lại theo tinh thần của hai cuốn sách trước
– Một Đời Thương Thuyết và Một Đời Quản Trị để tăng trọn tác quyền và bút nhuận cho Quỹ Lê Mộng Đào, một quỹ xã hội của Tập Đoàn Xây Dựng và Địa Ốc Hòa Bình giúp đỡ sinh viên nghèo vượt khó và xuất sắc.
Sách cũng là cẩm nang tôi muốn trao lại cho các em ngày hôm nay còn trẻ, vào những năm 2050 sẽ ở độ tuổi quyền lực và chín mùi nhất, với hy vọng các em góp nhặt được những điều thực sự có ích.
Tôi đã chọn cách viết với tinh thần độc lập cho mỗi chương của sách. Tuy các chương có mối liên hệ mật thiết với nhau, nhưng bạn đọc có thể đọc cuốn sách mà không theo thứ tự của các chương. Cũng vì lựa chọn đó mà đôi khi tôi bắt buộc phải lặp lại một vài ý niệm đã có trong một chương khác, để giúp cho bạn đọc hiểu dễ hơn.
Sách này được viết bởi một người suốt đời khao khát, tìm tòi những đường hướng tốt để đi, mong muốn tặng lại những người trẻ đang khát khao cũng tìm kiếm hướng đi đúng đời mình. Không cầu kỳ, không giáo điều, sách chỉ chứa toàn chuyện đơn giản cho những con người giản đơn.
Bạn đọc hãy hiểu ý tôi, làm được việc này tôi sẽ rất mãn nguyện.
PHAN VĂN TRƯỜNG
—
Vào đề
Quo vadis? Ngài đi đâu?
Năm 14 tuổi là năm đầu tiên tôi phải có một lần suy nghĩ để
phải làm việc này. Thuở ấy, nhà trường (Trung học phổ thông Lê Quí Đôn – Sài Gòn) viết thư cho các phụ huynh với đôi lời nhắn nhủ về việc chọn hai ngoại ngữ, và nhất là chọn giữa hai học trình Cổ điển (classique) hay tân thời (moderne). Đó là giai đoạn những năm 50-60 của thế kỷ trước.
Vào thời đó, ngay cả cha mẹ tôi cũng bối rối, bởi lẽ không ai trong gia đình tôi có ý niệm gì về ngôn ngữ thịnh hành trên thế giới, họa may tiếng Anh chăng? Còn về học trình cổ điển thì nghe khá lạ tai, vì chương trình sẽ đặt trọng tâm vào tiếng La Tinh, tiếng Hy Lạp cổ. Ông Hiệu trưởng thì hết lời để khuyến khích học sinh đi theo lộ trình cổ điển. Ông giải thích rằng các Kinh Thánh cần được hiểu tận gốc, các nền văn hóa Tây Âu cần được thấu triệt qua việc tham khảo và nghiên cứu các bài viết của những tác giả ngàn xưa, như Socrates hay Platon, mà họ bảo là tiền đồ của nền triết lý nhân loại.
Cha mẹ tôi vừa nghe thấy “hiểu tận gốc nền triết lý của nhân loại” nên thích lắm. Nhưng may mà cả hai đều không có tư duy áp đặt. Tôi thì không hiểu sao cứ nghe chữ cổ thì lại thấy chối tai. Ngoài ra, có một yếu tố rất ấu trĩ giúp tôi lấy định hướng cho đời mình. Đó là tôi có ba người bạn thân học cùng lớp, anh Chí, anh Thi và anh Nguyên cứ rủ tôi nghe một loại nhạc Mỹ giật gân, mới phổ biến, mà hai ca sĩ chính sau này nổi tiếng hoàn vũ, đó là Elvis Presley và Paul Anka. Ba anh nghe loại nhạc này vừa nhi mắt thưởng thức và vừa đứng ngồi không yên. Chỉ có chút ngôn ngữ cơ thể thế thôi đã làm cho trái tim của tôi nghiêng hẳn sang cao trào tân thời. Nhiều khi chuyện đời nào cũng sẽ nghiêng sang một bên do bị ảnh hưởng của những yếu tố kỳ lạ, nhẹ nhõm và khó giải thích. Và đó là trường hợp của tôi, thời thiếu niên.
Trong cuộc thương thuyết với cha mẹ, đề tài chọn nghề cũng xuất hiện đột ngột vào đúng lúc tôi chưa được cầm một xu tiền mặt nào vì khi ấy mẹ tôi cấm. Hơn nữa, tôi cũng chưa có ý niệm sau này phải đi làm để có tiền trang trải cuộc sống, nói chi đến chọn nghề, đó là tư duy của các thiếu niên vào những năm 50, thế kỷ trước. Cha tôi thì thích ngành kiến trúc. Mẹ tôi thì thích nghề bác sĩ. Và cuối cùng hai ngài đã hướng ý thích của tôi vào lộ trình công chức, một hướng đi quá an toàn cho tôi, và cả cho mẹ tôi bởi vì bà nghĩ như thế thì con trai bà sẽ không bao giờ rời khỏi vòng tay mình. Còn đối với cha tôi, chữ “công chức” có lẽ chứa hàm một chút ý tưởng về việc con trai ông sẽ tham gia vào các hoạt động Công tác xã hội nhiều hơn.
Cuối cùng, bạn đọc cũng đã đoán ra, cha mẹ tôi cho phép tôi đi theo hướng “tân thời” và chọn tiếng Anh làm ngoại ngữ chính. Đây là lựa chọn đầu tiên của cuộc đời tôi. Nó khởi đầu cho một chuỗi dài những quyết định tuần tự sau này, đôi khi còn khó đưa ra hơn rất nhiều.
Đây là cuốn sách của đời tôi. Có lẽ chẳng giống ai, mà dù như thế cũng chẳng sao. Nhưng điều quan trọng nhất chính là tôi muốn chia sẻ cho bạn đọc những cái duyên kỳ lạ và bất ngờ của cuộc đời, dẫu đó là cuộc đời của tôi hay của các bạn. Những mối duyên kỳ lạ này đôi khi dẫn dắt tôi đi đến những chân trời không thể nào đoán trước được.
Bạn chở đánh giá cuốn sách, vì sách là chuyện của tôi, nhưng bạn có thể đánh giá chính tôi với tất cả những điểm mạnh và yếu, vì sách này là chuyện thật, là những ý tưởng thật mà tôi từng có nhiều năm về trước, ngày hôm qua và mới hôm nay. Dẫu vậy, sách này không phải là truyện về cả cuộc đời tôi, mà chỉ phản ảnh những chuyển biến theo dòng lựa chọn vô tình hay cố ý trong mỗi khoảnh khắc. Mà vô tình thì nhiều hơn trong trường hợp của tôi, vì ít khi nào tôi có dịp đặt hết lý trí vào một sự cân nhắc để đi tới được một lựa chọn hợp lý.
Sách này cũng có thể được xem như một cuộc “so tài” giữa linh tính và lý trí, mà bên thắng cuộc không bắt nguồn từ bộ óc tính toán mà từ con tim hồn nhiên và vô tư.
* * *
Cuộc đời của mỗi chúng ta có thể ví như một con đường với hàng ngàn khúc quanh, đến khúc quanh nào chúng ta cũng bắt buộc phải có những lựa chọn. Chọn hướng đi, chọn phương án, chọn kẻ đồng hành, chọn những trang bị, chọn thời điểm hành động. Rất nhiều khi chúng ta cũng không có quyền lựa chọn, hoặc không muốn lựa chọn, hoặc không biết lựa chọn. Nhưng rồi cuối cùng chúng ta cũng bắt buộc phải bước tiếp. Tới đâu thì mỗi người một nơi, mỗi người một hoàn cảnh, tới những nơi ta muốn đến hay không thực sự muốn đến. Đôi khi không biết đi đâu nhưng cũng vẫn đi, giấc mơ tiến tới tương lai mạnh đến mức trở thành ám ảnh, cho dù tương lai là cái gì còn mù mờ. Phải chăng, trong nghiệp chướng của mỗi con người có một sự thúc đẩy để sớm khởi hành, không thể dừng lại được. Cuộc đời dù là tiến hay lui, vẫn phải tiếp tục bước đi.
Cá nhân tôi trong suốt bấy nhiêu năm toàn gặp những tình huống lạ kỳ. Nhiều lần như thế, mỗi lần y như một: phải đưa ra một quyết định, phải lựa chọn, và sau đó mọi việc tiếp diễn như không cần tới mình. Mỗi lần mình tìm giải pháp, tìm hướng đi là một lần số mệnh đầy mình đi vào một lộ trình không muốn mà mình chẳng biết trước tốt hay xấu.
Tổi sang Pháp năm 17 tuổi, chẳng chọn đi, mà cũng chẳng chọn Pháp. Tôi tốt nghiệp kỹ sư, mà nghĩ lại cho cùng thì mình chưa bao giờ mơ làm kỹ sư, họa may làm bác sĩ hay kiến trúc sư như bố mẹ tôi từng mong mỏi.
Tôi sống hòa đồng vui vẻ với vợ tôi đã được một nửa thế kỷ, nhưng bạn có tin không, tôi chưa bao giờ thực sự cân nhắc việc sống chung với cô ấy. Không chọn nhưng rốt cuộc tôi đã có được một cuộc sống gia đình mà nhiều người có thể hằng mong. Về bạn bè nói chung cũng vậy, tôi chưa chọn bạn nào bao giờ trong cuộc đời. Họ tới với tôi một cách thật tự nhiên. Và trong số đó, tôi có nhiều bạn tốt.
Tôi cũng chưa bao giờ mơ đến quyền lực, nhưng rồi cuộc đời nghề nghiệp đã đưa tôi vào những vị trí quyền lực kinh tế quốc tế cực mạnh trên cả năm châu. Đó không phải là sự lựa chọn nào, nó tới ngẫu nhiên.
Một chuyện lạ khác, tuy tôi là kỹ sư cầu đường, nhưng chưa bao giờ tôi thiết kế cầu hay xây dựng một con đường nào cho ai đi.
Nhưng ngược lại, đây là một mâu thuẫn nữa, tôi đã làm tư vấn về kinh tế và đã dạy kinh tế trong đại học nhưng chưa bao giờ học kinh tế; tôi đã làm chuyên gia quy hoạch vùng và chỉnh trang lãnh thổ, một môn hoàn toàn xa lạ, tôi đã làm nghề buôn bán những nhà máy điện khổng lồ tuy chưa bao giờ học về điện lực; tôi đã lãnh đạo doanh nghiệp xây đường sắt, metro và cao tốc trong khi trước đó chưa bao giờ tôi có chút ý niệm gì về kỹ nghệ giao thông; tôi đã chủ trì một tập đoàn làm nghề lọc nước và phân phối nước lọc cho các đô thị từ nước sông trong khi tôi chưa bao giờ bước chân vào môn hóa; và tôi đã làm lãnh đạo trong một công ty thuộc ngành dầu khí, vốn cũng là một chân trời quá xa lạ. Bạn ạ, thử hỏi chọn lựa ở đâu, chọn lựa hướng đi gì khi cả cuộc đời làm toàn những gì mình chưa bao giờ đi học, và ngược lại chuyện quái gở là chưa bao giờ tôi có dịp thi thố những gì nhà trường đã bỏ công đào tạo? Một câu hỏi thật to lớn cho những phụ huynh, cho những học sinh đang chọn nghề!
Chưa hết, tôi sinh ra làm người Việt nhưng suốt cuộc đời nghề nghiệp lại tại vị ở nước ngoài. Nắm vững được tiếng Pháp thì cuộc đời lại đưa đẩy sang làm việc ở xứ nói tiếng Anh (Anh Quốc, Fiji, Singapore, Malaysia), thậm chí tiếng Bồ Đào Nha (Brazil).
Đến tiếng mẹ đẻ là ngôn ngữ Việt của mình cũng chẳng mấy sử dụng, mà rốt cuộc vẫn phải làm việc bằng ngôn ngữ xứ người trong hơn bốn chục năm. Bạn ạ, đừng nói là tôi đã lựa chọn! Hay đúng hơn, lúc phải lựa chọn, tôi đã bị cuộc đời đưa đẩy để rồi chỉ còn một phương án duy nhất mở đường. Đi hay không đi, chứkhông được chọn hướng, chọn nơi, chọn lúc, chọn bạn và đối tác, chẳng có gì mình được thực sự chọn cả.
Ở một lĩnh vực khác, tôi chưa bao giờ chọn làm nghề giáo viên, nhưng rồi các trường đại học tại nhiều quốc gia đã dành cho tôi những giờ làm việc lý thú.
Đến lúc về lưu, vốn dĩ lọi người có thể thả lỏng đi vào thời kỳ thư giu thì tôi lại được Dụng Trên Cao động viễn, tôi đã phải nghiên cứu những hồ sơ củy cầm cậu, tư vấn cho không biết bao nhiều doanh nghiệp, tập đoàn. Không những thế, hầu hết công việc tôi làm đều là miễn phí, giống như một ông phụ lục lộ phải đi kiếm kế sinh nhai: Đã có lột động lực vô hình nào thúc đẩy tôi làm như vậy, chứ thật lòng nào tôi có mơ và càng không có chọn lựa!
Đến khi “thất thập cổ lai hi” tức ngoài 70 thì tôi mới bắt đầu viết sách. Ở tuổi đó, có khả nhiều nhà văn viết sách, nhưng chẳng ai lại viết sách đầu tay khi vào tuổi “chống gậy, răng long”. Nhưng bạn có ngạc nhiên không khi tôi chưa bao giờ giỏi về văn chương!
Điều đó phản ánh qua điểm số văn chương của tôi khi còn ngồi ghế nhà trường. Còn bố tôi – một nhà văn thực thụ – thậm chí còn phê rằng: “Con chớ bao giờ dùng ngòi bút cùn của con để sinh sống”. Thế nhưng tuy đã xa quê nhà hơn 50 năm, tiếng Việt của tôi tuy đã lai hóa, tha hóa, biến hóa, tôi hóa đến trở thành khó hiểu, tôi đã học lại tiếng mẹ đẻ để rồi sách đầu tay Một Đời Thương Thuyết đã được vinh danh “Giải Sách Hay 2016”. Thật sự đây cũng là chuyện hi hữu, khó tưởng. Dù sao việc viết sách cũng không phải một lựa chọn đích danh. Ngay chính cuốn sách này, tôi đang viết và bạn đang cầm trên tay, tôi cũng không thực sự hiểu sao mình viết nó, nhưng tôi có thể khẳng định rằng đây cũng không phải là lựa chọn của riêng tôi. Bạn có thể quát lên: ông nói gì? Làm sao ông có thể ngụy biện đến độ ông dám khẳng định chẳng bao giờ ông muốn viết nó, trong khi mọi người đều biết ông có thể đã bỏ ra rất nhiều công sức để tạo nó ra? Nhưng tôi vẫn cứng đầu, ôn tồn thưa với bạn đọc: tôi không biết động cơ nào đã thúc đẩy mình làm việc này, không biết mình sẽ tìm nghị lực ở đâu để cuối cùng tạo ra nó, cũng như tôi đã từng đầu tư một khối nỗ lực to lớn để viết xong hai sách đầu tay, nhất là cuốn Một Đời Quản Trị.
Động lực nào? Năng lực nào để tôi có thể cáng đáng thêm quyển sách thứ ba? Tôi có thể giải bày, nhưng chắc chắn với bạn rằng lần này cũng không phải là một quyết định duy lý. Nhất trí là không. Và hôm nay, tôi chỉ trông thấy trước mặt một quả núi cố gắng mà mình phải vượt. Ngại lắm, do dự lắm, nhưng dường như có ai đó cứ thôi thúc tôi phải làm việc mà chính bản thân tôi, dù muốn hay không, vẫn chẳng tài nào cưỡng lại được. Có phải là tình yêu tôi dành cho thế hệ sau đã dẫn dắt đôi bàn tay tôi và cả khối trí óc của tôi tiến bước? Tôi cũng không biết!
* * *
Một trong những yếu tố đã thúc đẩy tôi trong việc tiếp tục viết những quyển sách chính là những lá thư mà rất động sinh viên và học sinh trung học phổ thông gửi riêng cho tôi. Hầu hết các em khao khát tìm thấy ở tôi một lời khuyên. Có lẽ vì các em đang đứng trước những lựa chọn, trong một tình huống éo le mà tôi đoán được vì chính tôi đã sống những giây phút tương tự hồi tôi còn trẻ: tôi còn nhớ những buổi tối hàn huyên với bố mẹ về việc lựa chọn môn học và nghề nghiệp mai sau. Những buổi đó thường bắt đầu bằng một không khí ôn tồn, nhưng rồi nội dung gay go của vấn đề sẽ sớm khơi dậy những ước mong mâu thuẫn giữa cha, mẹ và tôi, những lý giải mà thực sự cả bộ ba đều không nắm vững.
Với mẹ tôi, bà cho rằng cứ làm công chức là được – một giấc mơ vừa đơn giản vừa thực tiễn, cách mẹ thương con là cầu mong cho con một cuộc sống an nhàn. Cha tôi thì lại nghĩ rằng tương lai của đứa con phải hùng hồn hơn bởi ông tin vào cái lý của ông bà xưa rằng “con hơn cha là nhà có phúc”. Nhưng rồi cha tôi cũng thốt ra một câu não nuột: toán mày cũng kém, văn mày cũng còn, lý hóa mày chẳng chịu học, sử địa thì mày lười… Rồi cha đi dần tới trạng thái bức xúc khi nhắc về chuyện học hành, nghề nghiệp của tôi.
Cuối cùng, bữa nào tôi không ăn tát là may. Tôi vẫn nhớ những cái tát của cha, và ngày hôm nay tôi vẫn chảy nước mắt, đo được tình thương của cha qua sức mạnh của cái tát năm nào.
Dẫu vậy cũng có hôm câu chuyện trở nên tích cực hơn: mẹ bảo làm bác sĩ kiếm tiền bộn lắm, cha nói làm kiến trúc mới tận dụng được óc sáng tạo, và ông có vẻ hăng hái hơn với suy nghĩnày. Nhưng rồi mẹ lại bảo làm kiến trúc thì đói, thế là đến lượt hai ông bà choảng nhau: bà chẳng biết gì thì đừng nói; ông cứ độc đoán như thế này thì bàn với bạc vào làm gì mất công.
Còn tôi thì mù tịt. Mười sáu tuổi mà đã biết gì, nói chi đến lấy những quyết định!
Hôm nọ, trên Facebook, một trong những sinh viên mà tôi quý trọng đã công khai lên một vài suy nghĩ của em, mà tôi cho là tiêu biểu cho hàng ngàn lá thư tôi thường nhận được. Tôi xin đăng lại nguyên văn:
“Viết cho những ngày chợt nhìn lại và suy nghĩ thật nhiều, về cuộc đời và những sự lựa chọn… Năm nhất Đại học, là một đứa hăng say tham gia rất nhiều hoạt động và may mắn được ghi nhận nhờ đó. Mình đã từng cảm thấy nuối tiếc và lãng phí thay cho những đứa bạn xung quanh vì cảm thấy tụi nó sống thật “đáng chán và vô vị”, mình không chấp nhận việc một sinh viên ĐH suốt ngày thu mình trong phòng, cuộc sống chỉ xoay quanh việc ăn, ngủ và bấm điện thoại. Mình khi ấy không muốn bản thân trở thành một người như vậy chút nào. Trong rất nhiều những lựa chọn cho quãng đời tuổi trẻ, tại sao “tụi nó” lại lựa chọn như thế? Giờ nghĩ lại mới thấy sao hồi đó mình vô duyên quá!
Đi mãi mới hiểu được rằng mình chẳng thể thay đổi một ai trừ phi họ thật sự muốn điều đó. Rằng những lời khuyên khi ấy nói ra thật vô nghĩa. Nói vậy không có nghĩa là mình sẽ để mặc những người như vậy, việc mình có thể làm và nên làm nhất là phải nỗ lực thật nhiều và sống thật tốt. Trước là để yêu thương bản thân, sau là để đến khi họ giật mình và lựa chọn thay đổi, khi ấy mình sẽ có đủ khả năng để giúp đỡ họ. Mình của những khi đó đã quên rằng mỗi người đều có định nghĩa riêng cho mình về “hạnh phúc”, và việc gì xảy ra đều có thời điểm của nó.
Ba năm trôi qua, dù có đủ sáng suốt hay không, dù tự do hay bị ép buộc thì mình cũng đã đưa ra những lựa chọn riêng cho mình lựa chọn những thứ tự ưu tiên, lựa chọn phải đánh đổi những gì để có được những gì, lựa chọn sẽ bắt đầu và nói lời kết thúc với những gì, sẽ mở lòng và đồng hành cùng ai,… Những khi vui vẻ lại thầm cảm thấy biết ơn vì “đang đi đúng con đường mình lựa chọn”, những khi buồn chợt nhìn lại mà cảm thấy nuối tiếc và nghi ngờ liệu mình đã lựa chọn đúng hay chưa. Rằng giá như có thể quay lại mà chọn lựa khác đi… Mà giả sử mình biết trước tất cả lựa chọn đưa ra đều đúng đắn, liệu mình có còn cảm thấy vui, liệu mình có cảm nhận được ý nghĩa nằm trong sự cố gắng”?
Suy cho cùng thì không có sự lựa chọn nào là đúng đắn hay sai lầm cả, vì khi đã chọn, mình đâu còn cơ hội để thử những lựa chọn khác. Có thể tại thời điểm này đó là một lựa chọn sai lầm nhưng về lâu dài, biết đâu chính điều đó lại mở ra cho ta những khung trời mới mà khi đủ thời gian để nhìn lại, mình lại thầm cảm ơn bản thân rồi sao? Thế nên việc cần làm phải chăng là cứ nuối tiếc và đoái hoài những lựa chọn bị bỏ lỡ, mà quên mất rằng điều cần làm là vui sống với lựa chọn của chính mình và làm cho nó trở nên đúng đắn?
Chi riêng việc được tự do lựa chọn đã là một điều đáng để biết ơn rồi… … như lời một người Thầy mình vô cùng kính trọng đã nói rằng: “Your life. Your choice!”
Mình tin rồi sẽ đến “một ngày đẹp trời mình sẽ nhận ra tất thảy những việc đã xảy ra, đều nên xảy ra”. … và mình vẫn đang cố gắng đi đến cùng những lựa chọn của mình…
Sài Gòn, ngày 18/12/2018 Ngày chưa giông bão,
Hà Ngọc Bảo Hân Câu Lạc Bộ Mâm Sống/ Đại Học Ngân Hàng Thủ Đức (Tôi được phép của Bảo Hân qua điện thoại để đăng tải lại thư riêng)
Tất cả bài triết lý của tuổi trẻ xoay quanh đề tài: lựa chọn!
Và hiện rõ ra một sự hoài nghi về những phương án đúng đắn, chỉ có tương lai mới trả lời được, mong mỏi một ngày đẹp trời sẽ đến.
Có lẽ sách này phần nào là câu trả lời cho câu hỏi đó. Một câu hỏi mà tôi đã nhận được mười nghìn lần trong suốt nhiều năm qua, tiêu biểu cho hàng triệu thắc mắc của các em trẻ khắp nước.
Không thể chối cãi, việc lựa chọn ám ảnh các em và cha mẹ các em.
Tôi cũng không thể nào quên lời khuyến khích của Anh Dương Thành Truyền, Chủ tịch Nhà Xuất Bản Trẻ mỗi lần tôi tới thăm Anh và em Đặng Vĩnh Thắng, người biên tập cho hai sách Thương Thuyết và Quản Trị. Anh cứ nhắc tôi là phải viết một cuốn sách thứ 3 cho đủ bộ. Anh dùng chữ Pháp “trilogie”, có nghĩa là một bộ ba. Anh bảo tôi, tựa đề của sách mới bắt buộc phải dùng lại chữ “Một Đời…”. Nói thế cho vui, vì nhiều bạn trẻ của tôi khẩn khoản xin tôi viết về tình yêu và hạnh phúc, nhưng đối với một người có 50 năm có lẽ chng có sóng đó máy đá điển ti Có bạn khác lại chuyện tôi nên viết về 3: Đời Sài Linz, chắc tin ban ấy nghi ngờ đời tôi là đế ngồi trái măng vào Each và cach vì tin: Việc này dưng là việc nghìn năm, minh quá nhỏ bé để xế lá Thi, xét cho cùng, tôi đầu viết sách đá viết sách Tôi đi đếm tiền bằng nghề bán sách đối với tôi, nội dung: phải đi TCC hình thức, hình thức chi là cái bao Loc ga chi tôi viết LMột Đời Quản Trị có người đã đề nghị với tôi viết lại thành ba ba cuốc du Nghệ thuật quân nhân sự, “Mười hai bí quyết để I :”. Nhìn tối đối với tôi, mình có thông điệp rất cần hết tại cho đến ng cho cộng đồn: hình.
Và cuối cùng những bức thư của các em trẻ sinh viên lành – :-gi-ning in mới nghiệp cùng công chuối các Locsin III thì hàng rin, cha tôi có kết luận là không có =tốt hơ: việcertai nghiệm thực tế tài cấp những câu hỏi các et cette
Có một lý do khác làm tôi muốn viết. Đó là để cấp ra tình thường đặc biệt của một bậc tiền bối dành cho cá nhân tôi – Bác Đoàn Thẻm (1955-2005). Sinh thời, Bác Đoàn Thêm là một nhà văn nổi tiếng khi xưa đã cộng tác nhiều năm cùng với Cha tôi và nhóm Tạp Chí Bách Khoa. Bác còn là một thi sĩ đã ra mắt công chúng rất nhiều tập thơ như “Huyền Sử Taj Mahal” (tên dài của tập thơ là “Taj Mahal, hay là Mối tình bất diệt của Hoàng Đế Ẩn Đi Shahjahan”), hoặc Từ Thức hay là Kẻ Tìm Đường Tôi sẽ viết dài hơn về Bác trong một đoạn sau.
Tôi muốn trân trọng tri ân Bác, và tặng cuốn sách này cho Bác và Cha tôi, hai người bạn thân.
Điều đáng chú ý là Bác đã cho ra một tập thơ với nội dung rất hiện đại về sự lựa chọn, tìm hướng đi của cả một thế hệ. Đó là tập thơ về Huyền Sử Từ Thức, mà tôi sẽ dành cả một chương đểminh họa. Vào thời đó, giấc mơ tìm đường chỉ có thể là tìm lên còi tiền. Từ Thức đã lên được cõi tiên, rồi từ đó mới sớm có được nhận thức rằng cái nơi được ăn ngon, được chiều chuộng như ống hoàng, nhưng không có việc gì làm khác ngoài hưởng thụ, rút cụckhông phải là thiên đàng mà người ta tưởng. Đi lên đến tận trời rồi, chỉ một thời gian ngắn sau mới ngỡ ra chân lý.
Truyền thuyết kể rằng, xưa kia có một anh chàng tên là Từ
Thức, người Thanh Hóa, làm quan tri huyện Tiên Du (Bắc Ninh).