**Nghề Viết Văn – Nguyễn Hiến Lê**
Truyện gửi đến một Bạn Trẻ đam mê Văn chưa,
Xin gặp chương “Em X”!
Một chiều hè đẹp, hồi hai năm trước,
Em đã ghé thăm ngôi nhà của tôi.
Bước chân nhẹ nhàng vang vọng đến cửa,
Tôi mời: “Vào đi”, rồi lặng lẽ tiếp tục viết.
Khi quay lại, em đã im lặng đứng sau lưng tôi.
Nhớ ngày ấy, nhìn thấy bàn làm việc của tôi,
Trên đó có một bình hồng tươi thắm,
Em tươi cười hỏi:
– Sống cuộc sống viết văn như ông, chắc thú vị lắm phải không?
Tôi đáp:
– Mỗi nghề đều có niềm vui riêng, nếu không thì làm sao mà theo đuổi được.
Nhưng tôi nghĩ việc viết văn là một trong những nghề thú vị nhất nhưng cũng đầy thách thức.
Và cuộc trò chuyện xoay quanh nghề viết bút diễn ra.
Em tò mò hỏi về cách viết, xuất bản, in ấn, về cuộc sống của một số tác giả, về tác giả và người đọc…
Một giờ sau, lúc em chia tay, tôi dẫn em ra sân và biết ơn em đã khiến tôi hồi tưởng lại tuổi trẻ:
Giong như em bây giờ, tôi ngày xưa cũng rất muốn tìm hiểu về cuộc sống của các nhà văn và mơ ước sống với cây bút.
Em ơi, hai mươi tám năm trước, mỗi ngày, bốn lần tôi đi ngang qua biệt thự của ông Nguyễn Văn Vĩnh, một căn nhà nhìn ra Hồ Tây với hàng rào nhìn thấy từ xa.
Nhiều lần gặp ông bận rộn với bộ áo cẳng, lái chiếc xe máy dầu biển số tam giác, chạy dọc theo đường Quán Thánh.
Khi chiếc xe vượt qua, tôi thường quay lại nhìn ông.
Những chiều hè khác, ngồi dưới gốc đa trên đường Cổ Ngư, nhìn ba ngọn núi Tản Ấn Uy Nghi, thật xanh thẫm, tôi cùng một vài người bạn đầy nhiệt huyết cất giọng kể:
Nhập thế cục bất khả vô văn tự… và cùng hẹn nhau sau này sẽ gìn giữ cái gì “bất khả vô” đó cho cuộc sống.
Những lúc ấy, tâm hồn tôi như lửa dâng lên, tưởng chừng đã trở thành Nguyễn Công Trứ, Tô Đông Pha đấy. Tuổi trẻ quá tuyệt vời!
Em cười ạ? Chắc em cũng có tâm lý giống như tôi đấy phải không?
Ngoài những điều tôi vừa kể, tôi còn cám ơn em vì nhờ câu hỏi của em, tôi mới tự kiểm soát lại tư duy và cách làm việc, rồi suy nghĩ để nhận rõ trách nhiệm và quyền lợi của mình.
Cuối cùng, tôi đã viết cuốn sách này để giúp cho các bạn trẻ sắp bước chân vào nghề viết văn có tài liệu để tham khảo.
Sách đã hoàn thành hôm nay. Tôi biết rằng còn rất nhiều thiếu sót, có những vấn đề như kiểm duyệt sách báo, tác giả và quyền lực… mà tôi chưa thể bàn kỹ hoặc chỉ mới đề cập qua.
Nhưng em chắc hiểu tại sao đúng không? Em không nên trách tôi đâu nhé.
Các câu hỏi mà em hỏi tôi hôm đó, tôi đã trả lời đủ trong cuốn sách này, và mong rằng cuốn sách này sẽ làm em hài lòng.
Nhờ có em mà tôi mới viết nó, nên mong em giữ nó làm kỷ niệm.
Gọi đó là một chút “duyên văn”.
Sài Gòn, ngày 17 tháng 9 năm 1955
NGUYỄN HIẾN LÊ
Chú thích khi tái bản (1968). Trong cuốn sách này, tôi chỉ nói về Nghề viết văn, còn về Nhiệm vụ nhà văn ở thời hiện đại, xin độc giả tham khảo cuốn “Mấy vấn đề xây dựng văn hóa” của mình, do nhà xuất bản Tạo Đàn phát hành vào đầu năm 1968.
Viết một cuốn sách giống như việc chế tạo một chiếc đồng hồ.
LA BRUYÈRE
Một người bạn của tôi, khi thấy tôi viết cuốn sách này, mỉm cười hỏi:
– Viết văn mà cũng là một nghề à?
Tôi cũng mỉm cười và đáp:
– Anh chưa nói hết ý, nhưng tôi đã đoán được. Anh có nghĩ viết văn là cách để truyền bá tư tưởng, kể lể tâm hồn của bản thân phải không? Nếu viết văn là một nghề, liệu việc chia sẻ tâm hồn để tìm kiếm sự đồng cảm có phải là điều quý giá nhất trong con người không?… Nếu anh nghĩ vậy, tôi muốn hỏi anh: Dạy học như anh và tôi, chúng ta đều mang hiểu biết, tâm hồn – thậm chí cả tình yêu trẻ thơ – để nhận một khoản lương. Vậy tại sao anh coi dạy học là một nghề mà viết văn thì không?
Anh bạn của tôi không phải là người duy nhất nghĩ như vậy đâu. Trong xã hội ngày nay, khoảng sáu bảy người trên mười vẫn giữ quan điểm ấy. Họ cho rằng viết văn không phải là một nghề vì nó vẫn còn khá mới mẻ ở nước ta: từ cuối thế kỷ 19 trở về trước, ông cha ta hoàn toàn không biết đến nghề viết văn và chỉ xuất hiện vào thời kỳ mà Nguyễn Văn Vĩnh, Tản Đà, Phạm Quỳnh bắt đầu bước chân vào thế giới văn chương bằng cây bút viết báo.
Xưa kia, các cụ ta thường sáng tác thơ, viết truyện ngắn, truyện dài, biên soạn sử sách, địa lý… với mục đích khác nhau.Tác phẩm chia sẻ về việc sáng tác không vì danh vọng hay tiền bạc mà nhằm mang lại giá trị và ý nghĩa cho đời sống. Việc sao chép và truyền bá tác phẩm giữa bè bạn, con cháu, và môn sinh thể hiện tinh thần chia sẻ và trân trọng giá trị văn học. Được thuê thợ khắc lên gỗ để tạo ra bản in độc đáo và tặng cho người thân yêu cũng là một truyền thống quý báu. Tác phẩm không chỉ thuộc về tác giả mà còn trở thành của cộng đồng khi được sao chép và truyền bá một cách rộng rãi. Sự đa dạng trong các bản in, như Truyện Kiều, không chỉ góp phần làm phong phú văn học mà còn ẩn chứa những thách thức đối với việc bảo vệ quyền lợi của tác giả. Đọc tác phẩm “Nghề Viết Văn” của Nguyễn Hiến Lê để khám phá thêm những điều thú vị về giá trị và xu hướng văn học.
