Những Em Bé Kẽm
Năm 1989, cuốn sách Những em bé kẽm được xuất bản lần đầu tiên. Sau đó, vào tháng 7 năm 1992, đơn kiện đầu tiên liên quan đến cuốn sách Những em bé kẽm và tác giả S. Alexievich đã được gửi đi. Đến ngày 20 tháng 1 năm 1993, phiên tòa đầu tiên liên quan đến vụ kiện đã diễn ra. Vào ngày 10 tháng 8 năm 2015, giải Nobel Văn học lần thứ 112 đã được trao cho Svetlana Alexievich, khiến dư luận bùng nổ một lần nữa.
Những Em Bé Kẽm là cuốn thứ ba trong loạt năm quyển sách của bộ Những Giọng Nói Không Tưởng, bao gồm: Những Nhân Chứng Cuối Cùng, Chiến Tranh Không Có Một Khuôn Mặt Phụ Nữ, Lời Nguyện Cầu Chernobyl và Thời Second Hand.
Cuốn sách Những Em Bé Kẽm, với tiêu đề đầy ám ảnh, đề cập đến những xác người được đặt trong quan tài kẽm, những xác người tuổi đôi mươi, vừa rời xa vòng tay cha mẹ và gia đình, rồi trở về trong những phương tiện chứa đựng kín bưng với nhãn ghi “hàng vận chuyển 200”.
Với cách viết theo thể loại văn xuôi tư liệu và tâm trạng của một con người chống chiến, cuốn sách đã đánh thức một giai đoạn lịch sử đau thương, tạo ra một bức tranh sống động về một thời kỳ, khám phá một góc khuất chưa từng được công bố trước đây. Những Em Bé Kẽm là lời kể chân thực của những người sống sót trở về từ chiến tranh Afghanistan và của những người thân đã khuất. Đó là những câu chuyện hồi ức ám ảnh, đau đớn, khổ sở và vĩnh viễn làm tổn thương không chỉ thể xác mà còn tinh thần con người.
Cuốn sách phơi bày sự không nhân đạo, vô lý của một cuộc chiến tranh không hy vọng. Những “Afghan” – những người Nga tham gia chiến tranh ở Afghanistan từ năm 1979 đến 1989, những người ra đi dưới danh nghĩa “nghĩa vụ quốc tế” rồi trở về trong thất bại, không bao giờ được biết đến niềm tự hào của thế hệ cha ông trong cuộc chiến tranh Vệ Quốc vĩ đại. Những người may mắn được nằm yên trong những chiếc quan tài kẽm, số khác thì thân xác quỳ tử nơi chiến trường. Những người sống sót trở về không bao giờ có thể trở lại cuộc sống bình thường vì những cú sốc khủng khiếp mang tên hội chứng Afghanistan. Những người ngoài cuộc nhìn họ như những kẻ sát thủ, kẻ thất bại, nhưng chính họ cũng đã quên mất cuộc sống bình thường như thế nào!
Hơn một trăm cuộc phỏng vấn đã được Svetlana Alexievich tiến hành để tạo nên một bức tranh toàn cảnh về những khía cạnh u ám của chiến tranh. Nhờ những thông tin về nỗi đau này, vào ngày 20 tháng 1 năm 1993, cuốn sách của Svetlana Alexievich đã bị đưa ra tòa án do những người cung cấp tư liệu khởi kiện với cáo buộc phỉ báng danh dự và làm giả lời kể. Phiên tòa thu hút sự quan tâm của chính phủ và công chúng, tạo ra làn sóng tranh cãi ở cả hai phe, ủng hộ và phản đối Svetlana Alexievich. Trong các lần tái bản sau này, Svetlana Alexievich đã đồng ý thêm vào cuốn sách toàn bộ bản án và các sự kiện liên quan.
Vậy, vì lý do gì mà từ những dòng văn nghệ thuật tài liệu về chiến tranh Afghanistan lại làm nổ ra vụ kiện văn học? Có lẽ câu trả lời sẽ nằm trong suy nghĩ của mỗi người khi bước vào thế giới của Những Em Bé Kẽm.
“Tôi tự hỏi liệu Svetlana Alexievich có cần phải viết một cuốn sách về những khủng khiếp của chiến tranh không? Có! Những bà mẹ có cần phải bảo vệ con trai mình không? Có! Và những ‘người Afghan’ có cần phải bảo vệ đồng đội mình không? Một lần nữa – có!… Các nhà làm phim, nhạc trưởng, chính trị gia và các tướng lĩnh, những người đã tổ chức cuộc chiến này, không có mặt trong phòng xử án. Tại đây chỉ có những người bị tổn thương: tình yêu, không chấp nhận sự thật đắng vị về chiến tranh; sự thật, cần phải được phát ngôn bất kể tình yêu như thế nào; danh dự, không thể chấp nhận tình yêu lẫn sự thật…”
Pavel Shetko
Một “cựu Afghan”
Tác giả
Nhà văn Svetlana Alexievich sinh ra tại Ukraine trong một gia đình công chức. Năm 2015, bà đã được trao Giải Nobel Văn Học. Theo Viện Hàn lâm Thụy Điển, giải thưởng này dành cho bà để “tôn vinh những tác phẩm phức tạp của bà. Văn học của bà là một bức tượng đài tôn vinh sự đau khổ và lòng dũng cảm trong thời đại chúng ta.” Sau khi tốt nghiệp ngành Báo chí tại Đại học.Svetlana Alexievich, nhà văn xuất sắc người Belarus là tác giả của loạt sách nổi tiếng “Những giọng không tưởng”. Với các tác phẩm như “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ”, “Những nhân chứng cuối cùng”, “Những cậu bé kẽm”, “Lời nguyện cầu từ Chernobyl”, và “Thời second-hand”, bà mang đến những câu chuyện của những “con người nhỏ bé” độc đáo và cảm động. Ngôn từ của bà không chỉ đơn thuần mà còn sâu sắc, khiến độc giả như chúng ta không thể rời mắt khỏi từng dòng văn. Cùng với việc dịch ra hơn 35 ngôn ngữ và được chuyển thể thành nhiều tác phẩm điện ảnh, kịch và truyền thanh, tác phẩm của Svetlana Alexievich đã nhận được nhiều giải thưởng quốc tế và đánh dấu tên tuổi bà trên đỉnh cao văn chương thế giới khi nhận giải Nobel Văn học năm 2015. Đọc và cảm nhận “Những cậu bé kẽm” để khám phá thêm về văn học tư liệu đầy sức mạnh của người phụ nữ tài năng này.Trong quảng cáo này, tôi đã rất ấn tượng với câu chuyện đầy cảm xúc và sâu sắc. Cách tác giả miêu tả những chi tiết về cuộc sống hàng ngày và những biến cố đầy bất ngờ đã khiến tôi bị cuốn hút ngay từ đầu. Từ việc tôi bước chân vào thế giới của con trai nhân vật chính tới những tình huống khó khăn mà họ phải đối mặt, mỗi trang sách đều đưa cho tôi những lời khuyên sâu sắc về tình mẹ con và sự kiên nhẫn trong cuộc sống. Đây thực sự là một cuốn sách đáng đọc và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng đọc giả.Sự biến thể của người con yêu thương đã tạo nên điều phi thường. Mỗi ký ức, mỗi hành động đều làm tôi nhận ra sự thay đổi trong con người đó. Đã có lúc tôi muốn con trai trở nên can đảm hơn, và tôi tin rằng quốc phòng sẽ là nơi hợp lý để trải nghiệm và trưởng thành hơn. Khi con trai rời bỏ đất nước sang Afghanistan, chúng tôi tổ chức một bữa tiệc ngọt ngào để chia tay, kèm theo tiếng ghi-ta dịu dàng. Những kỷ niệm ấy hiện về ngợp lời nhớ về quãng thời gian đó.
Tôi đã đến với các bác sĩ, cầu xin họ giúp con trai của tôi, nhưng ngoài chứng đau thần kinh tọa, không ai phát hiện thêm điều gì khác. Sau đó, những người từ Afghanistan, những người con trai lạ kỳ, xuất hiện trong cuộc sống của chúng tôi, với những đêm uống say và những câu chuyện không thể nào quên. Tôi đã nghe về những kinh nghiệm điên rồ của họ, nhưng chỉ khi nghĩ đến sau này, tôi mới thấu hiểu hết sự đáng sợ của chúng.
Sau những biến cố, con trai tôi trở về trường Đại học Kỹ thuật Phát thanh, viết bài luận tốt và có cuộc sống ổn định. Tuy nhiên, những cơn ác mộng kèm theo nỗi lo âu vẫn không rời. Mỗi lần tối về, tôi lo lắng dằn vặt, mong muốn bảo vệ con trai khỏi mọi nguy hiểm.
Những ngày sau, sau vụ án giết người, tôi đã không ngừng tìm hiểu để hiểu rõ hơn về bản chất của con trai mình. Tôi đến với những cựu binh và lắng nghe những chia sẻ, cố gắng tìm câu trả lời cho điều kinh hoàng mà con trai tôi đã làm. Mỗi cuộc trò chuyện mang lại căng thẳng và mong ngóng. Chúng đã giúp tôi thấu hiểu, nhận ra rằng có khả năng con trai tôi đã làm những điều đáng sợ. Sự thật đắng lòng ấy khiến tôi đau lòng, nhưng cũng là bước đầu tiên để chấp nhận và tiếp tục bước đi.Có những cảm xúc đặc biệt mà chỉ những tác phẩm văn học đặc sắc như “Những Cậu Bé Kẽm – Viết (Hay Kể) Toàn Bộ Sự Thật Về Chính Mình Là Bất Khả” của tác giả Svetlana Alexievich & Phan Xuân Loan (dịch) mới có khả năng mang lại. Cuốn sách này đưa bạn đọc vào những cảm xúc sâu sắc của những người sống sót sau những trận chiến, những bi kịch mà họ chứng kiến.
Tác giả đã tâm sự về cuộc gặp gỡ với những người lính từ Afghanistan và những người tham gia đội cứu hỗ tại Armenia. Họ chia sẻ về sự vô cảm trước cái chết và những nỗi khổ mà họ trải qua, khiến người đọc không thể không bị sâu sắc ám ảnh.
Với cách viết tinh tế và chân thực, cuốn sách đưa ra những câu hỏi đầy ý nghĩa về bản chất con người trong hoàn cảnh khó khăn. Đến với “Những Cậu Bé Kẽm”, bạn sẽ được chìm đắm trong thế giới đầy cảm xúc của những người lính, cùng những tâm tư đậm nét về cuộc sống và cái chết.
