Những Ngọn Nến Cháy Tàn

Tóm tắt & Review (Đánh Giá) tiểu thuyết Những Ngọn Nến Cháy Tàn của tác giả Márai Sándor & Giáp Văn Chung (dịch).

Những Ngọn Nến Cháy Tàn (nguyên tác tiếng Hungary: A gyertyák csonkig égnek, tiếng Anh: Embers) là tiểu thuyết nổi tiếng của văn hào Hungary Márai Sándor, được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1942. Cuốn sách đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và đạt lượng bán kỷ lục ở nhiều quốc gia trên thế giới, khẳng định vị trí của nó như một kiệt tác văn học châu Âu.

Câu chuyện xoay quanh cuộc gặp gỡ giữa hai người đàn ông già sau 41 năm xa cách. Henrik, một vị tướng quân đội 75 tuổi, sống trong trang viên đổ nát của gia đình, nhận được tin Konrad – người bạn thân từ thuở niên thiếu – sẽ đến thăm13. Cuộc gặp gỡ này không đơn thuần là một cuộc đoàn viên, mà là một cuộc phán xét mà Henrik đã chờ đợi suốt bốn thập kỷ, kể từ ngày Konrad vội vã rời đi như trốn chạy sau khi đã phản bội ông, thậm chí đã suýt giết chết ông và quyến rũ vợ ông.

Trong bối cảnh một phòng ăn được bài trí y hệt như 41 năm trước, dưới ánh nến leo lét, Henrik độc thoại gần như suốt đêm, ôn lại quá khứ, phân tích mối quan hệ phức tạp giữa ba con người: chính ông, Konrad và Krisztina – người vợ đã khuất của ông. Cuốn sách mở ra những câu hỏi sâu sắc về bản chất của tình bạn, tình yêu, lòng chung thủy và sự phản bội, dẫn đến một kết thúc đầy bất ngờ và ý nghĩa.

Những ngọn nến cháy tàn được xuất bản lần đầu tiên năm 1942. Từ đó tới nay, cuốn tiểu thuyết này đã được tái bản nhiều lần và được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới, được chuyển thể thành kịch bản đưa lên sân khấu ở nhiều nước và dựng thành phim. Là một trong những cuốn sách được đọc nhiều nhất tại Hungary và nhiều nước trên thế giới.

Đây là câu chuyện về tình bạn, tình yêu, lòng chung thủy và sự phản bội, được tác giả kể lại với một bút pháp mang hơi hướng cổ điển, ngắn gọn, sâu sắc, nhưng cũng hết sức hấp dẫn.

Bối cảnh thời đại của câu chuyện là giai đoạn thịnh trị của Nền Quân chủ Áo – Hung (1867-1918), không gian câu chuyện chủ yếu là thành Viên – kinh đô của Nền Quân chủ – và vùng đất Hungary ngày nay.

Đó là câu chuyện của hai người bạn già, họ quen biết, kết thân với nhau từ tuổi niên thiếu, nay gặp lại nhau sau hơn bốn chục năm xa cách. Trong một đêm, bên ánh nến, họ đã nói chuyện với nhau tới sáng. Họ cùng nhớ lại những kỉ niệm từ thời trai trẻ, tới lúc một trong hai người bỏ xứ ra đi. Trong khi làm sống lại quá khứ, một người đã trở thành phạm nhân, người kia trở thành kẻ phán xét. Một người trước khi ra đi đã phản bội người kia, thậm chí đã suýt giết chết bạn, quyến rũ vợ bạn, làm tan nát cuộc đời bạn mặc dù đã có một thời họ coi nhau như anh em ruột thịt.

Trong đêm cuối cùng gặp gỡ và trò chuyện, khi cả hai đã ngoài tuổi bảy mươi, họ đã nói với nhau tất cả, đặng tìm thấy sự thật, cũng là cách rũ bỏ mọi ân oán cuộc đời trước khi thanh thản về cõi vĩnh hằng.

Song bi kịch tình bạn của họ không chỉ do sai lầm, yếu đuối nhất thời của con người, nó còn báo hiệu sự rạn vỡ của những giá trị đạo đức truyền thống của văn hóa châu Âu thịnh trị một thời. Đó cũng là ý nghĩa sâu xa của tác phẩm.

Những ngọn nến cháy tàn được viết với một bút pháp bậc thầy, đúng như tờ The Observer đã nhận xét: “Bi thương, ảm đạm, ngọt ngào và ấn tượng. Những ngọn nến cháy tàn là một bản luận văn chói lọi về tình bạn. Một sự tiếp cận văn học đầy tham vọng, một tác phẩm vô cùng minh triết…”. Còn tờ Sunday Times thì dành cho tác phẩm và tác giả những lời đánh giá cao nhất: “Với chiến thắng của cuốn tiểu thuyết hai trăm trang này, nền văn học thế kỉ 20 – mà chúng ta nghĩ đã hoàn toàn cáo chung và yên bề – đã nhận được một món quà muộn từ một bậc thầy mới, mà từ nay chúng ta có thể xếp cùng hàng với Joseph Roth, Stefan Zweig, Robert Musil và những bậc thánh xa xôi khác, như Thomas Mann và Franz Kafka. Bậc thầy ấy là Márai Sándor.”

Về tác giả Márai Sándor

Márai Sándor sinh ngày 11/4/1900, trong một gia đình tiểu tư sản thành thị tại Kassa, khi đó còn thuộc phần đất Hungary của Nền Quân chủ Áo – Hung (1867-1918), ngày nay là thành phố Kosice của Slovakia. Tên họ gốc của gia đình ông là Grosschmid. Thân phụ ông là Grosschmid Géza và thân mẫu là bà Radkovszky Margit, hai người đính hôn ngày 28/7/1899. Sau Sándor, ông bà còn sinh hạ thêm hai con trai và một người con gái.

Từ năm sáu đến chín tuổi, cậu bé Sándor học với gia sư, như sau này ông nhớ lại: “Cô Ema dạy tôi đọc, viết, làm tính và học về địa lí đất nước ta”. Năm 1909, Márai bắt đầu đi học trong nhà trường và sử dụng tên Grosschmid đến tận năm 1918. Năm 1918, sau khi tốt nghiệp trung học, ông đến Budapest học Luật, rồi lại chuyển sang khoa Triết của trường Đại học Tổng hợp. Cũng trong năm đó, ông đã in tập thơ đầu tiên mang tên sổ lưu niệm, một tập thơ nhỏ gồm 12 bài, được nhà thơ danh tiếng Kosztolányi Dezsö viết bài phê bình khen ngợi trên tờ Nhật kí Pest (Pesti Napló). Năm 1919, ông tham gia Nền Cộng hòa xô viết Hungary (Magyarorszagi Tanácsköztársaság) và với tư cách nhà báo, ông có nhiều bài viết trên tờ Cờ Đỏ (Vörös Lobogó). Sau thất bại của Nền Cộng hòa (chỉ tồn tại 133 ngày), ông sang Leipzig. Năm 1921, ông tới Berlin theo học đại học và bỏ dở giữa chừng vì chỉ ham mê viết báo. Ông viết cho nhiều tờ báo ở Berlin và trở thành cộng tác viên chính thức của tờ Frankfurter Zeitung – một trong những tờ báo có ảnh hưởng lớn ở châu Âu bấy giờ, cùng với Thomas Mann, Heinrich Mann và Theodor Andorno.

Năm 1923, ông đính hôn với bà Matzner Ilona tại Budapest rồi cả hai người sang Paris – họ đã quen biết nhau từ khi còn ở Kassa, – bà đã trở thành người bạn đời thủy chung của ông suốt 63 năm về sau. Hai người chỉ dự định ở Paris ba tuần, nhưng rồi họ đã ở lại kinh thành ánh sáng tới sáu năm. Ông đã say mê thành phố này và về sau đã nhiều lần quay trở lại đây. Năm 1926, ông bước vào cuộc hành trình dài ngày tìm hiều vùng Cận Đông, kết quả chuyến đi này là tác phẩm Theo dấu chân các bậc Thánh, xuất bản năm 1927.

Năm 1928, ông rời Paris trở về Hungary, tiếp theo là giai đoạn sáng tác sung sức nhất của Márai: ông làm báo, làm thơ, viết tiểu thuyết, viết kịch bản, dịch thuật… Từ đó cho đến khi qua đời, ông đã xuất bản gần một trăm đầu sách gồm đủ các thể loại, trong đó có tiểu thuyết Những ngọn nến cháy tàn nổi tiếng (xuất bản lần đầu tiên năm 1942) mà bạn đọc đang có trong tay.

Năm 1942, ông được bầu là Viện sĩ Thông tấn Viện Hàn lâm Khoa học Hungary.

Tháng Tám năm 1948, ông cùng vợ và cậu con nuôi János sang Thụy Sĩ, bảy tuần sau ông đưa gia đình sang định cư ở thành phố Naples (Ý), tới năm 1952 thì sang New York, ở Mỹ, ông luôn luôn cảm thấy xa lạ, ông không thể nào quen với cuộc sống và lối sống Mỹ. Vì vậy, năm 1967, ông lại đưa gia đình trở về Ý sống trong khoảng hơn mười năm nữa, đến cuối năm 1979. Năm 1980, ông quay lại Hoa Kì. Sau khi bà Lola (cách gọi thân mật của bà Matzner Ilona) mất, ông sống trong tuổi già, bệnh tật và cô đơn. Trong lá thư cuối cùng gửi vợ chồng một người bạn, ông viết: “…thật đáng hổ thẹn, nhưng tôi không thể tiếp tục được. Sức lực tôi đã tàn kiệt, cứ thế này không mấy nữa, chắc tôi sẽ phải trông cậy vào sự chăm sóc của bệnh viện, mà tôi luôn cố tránh điều đó. Cám ơn tình bạn của hai người. Hãy săn sóc nhau chu đáo nhé…”. Chiều ngày 21/2/1989, tại San Diego, ông đã dùng súng ngắn tự sát, thọ 89 tuổi. Hai hôm sau, tro cốt ông được rắc xuống Thái Bình Dương.

Mời các bạn tải đọc sách Những Ngọn Nến Cháy Tàn của tác giả Márai Sándor & Giáp Văn Chung (dịch).