Những Người Trung Thực – Albert Camus
Kịch “Những Người Trung Thực” là một tác phẩm bi kịch năm hồi ra mắt lần đầu vào ngày 15 tháng Chạp năm 1949, trên sân khấu hiện đại Hébertot (dưới sự hướng dẫn của Jacques Hébertot) dưới sự đạo diễn của Paul Ettly, với thiết kế trang trí và trang phục của de Rosnay.
Albert Camus sinh ngày 7 tháng 11 năm 1913 tại Mondovi, một ngôi làng ở Constantinois, gần Bône, Algérie. Cha ông, Lucien Camus, là một công nhân sản xuất rượu vang ở Mondovi cho một thương gia ở Alger. Khi Chiến tranh Thế giới thứ nhất bùng nổ, Lucien Camus đã tham chiến từ tháng 9 năm 1914, bị thương trong trận chiến Marne và qua đời tại bệnh viện quân y Saint-Brieuc vào ngày 17 tháng 10 năm 1914. Về cha mình, Albert chỉ biết qua một bức ảnh cuối cùng đọng lại.
Albert đến Paris và làm biên tập cho tờ báo Paris-Soir. Năm 1942, ông ra mắt tiểu thuyết “Người Xa Lạ” và bài tiểu luận “Huyền Thoại Sisyphe”, trong đó ông trình bày những suy tư triết học của mình. Sisyphe là một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp bị trừng phạt phải lăn một hòn đá lớn lên núi, nhưng đến gần đỉnh hòn đá lại rơi xuống chân dốc, cứ như vậy, Sisyphe phải tiếp tục lăn lên và rơi xuống theo chu kỳ vô tận. Theo Albert, các tác phẩm này thuộc vào “chuỗi vở kịch phi lý” (cycle de l’absurde), bao gồm các tác phẩm như “Ngộ Nhận” (1944) và “Caligula” (1945). Albert làm việc cho nhà xuất bản Gallimard năm 1943, sau đó trở thành biên tập viên cho báo Combat. Trong năm này, ông gặp Jean-Paul Sartre. Các tác phẩm tiếp theo của Camus thuộc vào “chuỗi những trái tim nổi loạn” (cycle de la révolte), với tác phẩm nổi tiếng như “Dịch Hạch” (1947), “L’État de Siège” (1948), “Les Justes” (1949) và “Người Nổi Loạn” (1951). Trong tác phẩm triết học “Người Nổi Loạn”, Albert phân tích cách mà con người nhận thức sâu sắc sự phi lý của cuộc sống, luôn khao khát nổi dậy, chống lại sự đau khổ của việc sống, mặc cho mọi nỗ lực đều vô ích.
Mối quan hệ giữa Albert Camus và Jean-Paul Sartre bị ảnh hưởng vào năm 1952, sau khi trên tạp chí Les Temps modernes của Sartre, Henri Jeanson chỉ trích sự nổi loạn của Camus là “thiếu suy tính”. Năm 1956, tại Alger, Albert thông báo “Appel pour la trêve civile” (Lời kêu gọi cho hòa bình dân sự). Cũng vào năm đó, tác phẩm quan trọng cuối cùng của Albert Camus “La Chute” được xuất bản.
Ngày 4 tháng 1 năm 1960, tại Petite-Villeblevin ở vùng Yonne, Albert Camus qua đời trong một vụ tai nạn giao thông. Trên chiếc xe Facel Véga kia, còn có mặt một người bạn thân của ông là Michel Gallimard và người cháu Gaston.
Albert Camus được an táng tại Lourmarin, ở vùng Vaucluse, nơi ông đã mua một ngôi nhà trước đó. Trước hết, hãy để tôi chia sẻ một chút về chữ NOT trong câu thơ của Shakespeare mà Camus đã chọn làm tiêu đề cho vở kịch của mình. Camus đã chọn chữ NOT mà không ai hiểu rõ ý nghĩa của việc này, liệu đó có phải một sự cố tình hay không? Một câu thơ khó dịch, mà Shakespeare, nhà thơ vĩ đại, đã chơi chữ và sử dụng phép điền vận. Không rõ ý nghĩa của câu thơ này, tôi đã nhờ đến giáo sư Anh văn Trần Thiện Đạo để giúp dịch. Anh Đạo đã giúp tôi hiểu rõ hơn về ý của câu thơ. Tôi xin được gửi lời cảm ơn đặc biệt tới anh ấy.
Một lời cảm ơn nữa, tới bạn Nguyễn Minh Hoàng, người đã giúp tôi tìm kiếm một số từ ngữ để dịch những cụm từ khó trong văn bản gốc.
Trong số các bạn đọc, chắc chắn sẽ có người đặt câu hỏi: “Dịch chỉ một vài trang sách, không gặp khó khăn lắm, tại sao mà cứ phải cảm ơn nhiều thế?” Đúng vậy, thưa các bạn, ngay từ cuốn sách dịch đầu tiên, tôi đã phải nhanh chóng giải thích rằng tôi không giỏi tiếng Pháp; và khi dịch sách, tôi không có mục tiêu gì lớn lao hơn việc mở rộng kiến thức hạn hẹp. Và với tinh thần học hỏi, mỗi sự giúp đỡ đều được trân trọng.Cảm ơn những bạn đã dạy dỗ và khuyến khích tôi, ý tưởng này cũng không phải là quá xa lạ. Vở kịch “Les Justes” mà tôi dịch lần đầu tiên vào đầu năm 1959. Lúc ấy, tôi đang gặp phải cơn đau nặng, vừa rời bệnh viện trở về nghỉ dưỡng ở Vũng Tàu. Một ngày, một người bạn với sở thích văn học tại Sài Gòn ghé thăm tôi khi anh ta cùng gia đình đi nghỉ mùa hè. Thấy tôi đang hâm mộ tác phẩm của Camus, người bạn kia đề xuất tôi dịch vở kịch “Les Justes” để anh có thể biểu diễn. Tôi chấp nhận lời mời này, chủ yếu là để xua tan nỗi đau mà tôi đang phải trải qua vào thời điểm đó. Tuy nhiên, khi tôi hoàn thành bản dịch, người bạn ấy lại từ bỏ nghệ thuật để trở thành một kỹ sư. Bản dịch sau đó cũng bị lãng quên không dùng đến.
Ngày nay, để kỷ niệm chu niên đầu tiên, bộ biên tập của tạp chí quyết định dành số này để tưởng niệm Albert Camus. Tuy nhiên, họ gặp khó khăn trong việc chọn lựa bản dịch của một tác phẩm của tác giả được tưởng niệm để bắt đầu khám phá tài năng mới, một tác giả – một tác phẩm. Cuối cùng, toà soạn đã phải giải quyết vấn đề này.
Nhớ rằng mình đã có bản dịch “Les Justes”, tôi đã đồng ý. Nhưng khi kiểm tra lại bản dịch cũ, tôi nhận ra rằng không thể công bố được. Một bản dịch để biểu diễn khác hoàn toàn so với một bản dịch để đọc. Nhưng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc bắt đầu lại từ đầu, hoàn toàn dịch lại mọi thứ. Và tôi chỉ có một tuần để hoàn thành công việc này. Đúng hẹn, tôi đã hoàn thành bản dịch, dù có hơi khập khiễng.
Trong bản dịch lần thứ hai này, tôi đã cố gắng dịch gần giống với nguyên tác, mặc dù ở một số chỗ, tôi đã phải dịch linh hoạt để đảm bảo sự trôi chảy và súc tích cho câu văn dịch. Mặt khác, tôi cũng đã cố gắng sử dụng chữ Nôm, hạn chế sử dụng chữ Hán, nhưng thách thức khi đó quả là lớn. Tôi đã phải từ bỏ lựa chọn này khi anh Nguyễn Mạnh Côn chỉ ra rằng ngay cả từ “Chúng ta” cũng là chữ Hán. Tôi cũng tôn trọng cấu trúc câu của tác giả, nhưng ở một số chỗ, tôi đã phải điều chỉnh để câu văn dịch gọn gàng, ý nghĩa.
Quan trọng là, tôi không công bằng nếu không thừa nhận rằng trong bản dịch này có nhiều chỗ mà tôi đã dịch không linh hoạt. Một phần vì những phần đó khó dịch, phần còn lại là do khả năng dịch của tôi không thể tốt hơn. Đó chính là những đoạn mà Camus muốn giải thích về triết lý phi lý của ông.
Với tinh thần học hỏi, tôi rất mong nhận được sự phản hồi từ phía độc giả, những lời khuyên cẩn thận để bản dịch này tránh khuyết điểm đáng tiếc. Cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến bạn đọc, nếu cho phép, để tôi càng được học hỏi thêm, một người luôn khiêm tốn và luôn háo hức mở rộng kiến thức của mình. Sài Gòn, ngày 19-12-1964. Trần Phong Giao. Hãy đón đọc “Những Người Trung Thực” của tác giả Albert Camus!
