Sài Gòn Phong Vị Báo Xuân Xưa
Những bài viết trong cuốn sách này đề cập đến những tờ báo Phong Xuân của Sài Gòn dưới 50 năm trước. Đó chính là những trang báo đặc biệt đón chào mùa Xuân, như những bông hoa tươi sáng, mang đến không khí Tết rộn ràng giữa những dòng tin đen trắng hàng ngày. Các tờ báo Xuân không thua kém sự ấn tượng của các hình ảnh cây dưa cao chót vót tại chợ Bến Thành hay mớ mít thơm nức treo kín tại chợ La Cai trên đường Nguyễn Tri Phương.
Trang báo đặc biệt này không chỉ mang đến không khí Tết, mà còn tạm lùi qua các tranh cãi và cuộc sống ồn ào, để nhường chỗ cho những cảm xúc sâu lắng, nhìn lại quãng thời gian qua và dồi dào hy vọng cho tương lai. Những trang báo xoay quanh những kỷ niệm mùa Tết xưa, như buổi tất niên thi cạp dưa hấu tại trường Võ Tánh, lần đi xem nhạc hội với tiếng chó sủa, gà gáy giả cua nghệ sĩ Ngọc Phu, hay những ngày Tết ấm áp với trang Mai Bê Bi trên báo Chính Luận.
Những trang báo đặc biệt này không chỉ kể chuyện mà còn đưa bạn đọc bước vào thế giới nghệ thuật đa dạng với bao bìa báo đẹp mắt, tranh minh họa sắc nét và biếm họa sinh động. Khám phá xong những giai thoại Tết xưa, tận hưởng những bức tranh sinh động, chân thực, làm nên sự đặc sắc của mỗi tờ báo Xuân. Cất giữ những bản in đó, bạn sẽ thấy niềm vui khi nhìn lại họa tiết và đọc lại, từng trải qua từng trang báo cho đến khi trang giấy trở nên cũ kỹ.
Một trong số đó là tờ báo Xuân Chính Luận Tết Kỷ Dậu mà tôi tình cờ tìm lại đúng mười năm trước. Đó thật sự là một kho báu mang đến cho tôi những kỷ niệm đẹp và tinh thần trong trẻo của những ngày Xuân xưa.Mặt bìa với hình ảnh của cô Kim Loan. Khi mở sách, tôi tìm thấy bài viết “Mùa xuân mười tám” đã ấn sâu trong ký ức, đó là cuốn nhật ký song đôi của hai mẹ con, với phần viết của người mẹ rất xúc động bên cạnh phần vui nhộn của cô con gái hippy với tư duy tự do của thời đó. Bài viết này có hai bức tranh minh họa đen trắng không quá sắc nét, nhưng từ thuở nhỏ tôi đã cảm thấy chúng rất đẹp và gợi cảm. Được nhìn lại những bức tranh và bài viết cũ mà mình đã yêu thích, thật vui như việc gặp lại một người bạn thân thiết sau một thời gian dài.Ai đó gần đây, ở Hà Nội và Sài Gòn đôi khi tổ chức triển lãm báo Xuân trước năm 1954, nhưng khách đến tham quan chỉ có thể nhìn qua lớp nylon trên bìa báo, trang bên trong thì được bảo quản cẩn thận và không thể mở. Các người chơi sách báo cũ ở Sài Gòn từ lâu đã ưa chuộng việc sưu tầm các phiên bản Xuân trước năm 1954. Lý do chính là đây là những vật phẩm (đáng để sưu tập) càng cổ càng đắt giá, vì dễ bị hỏng và mất đi theo thời gian nên dần trở nên hiếm. Ngoài ra, báo Xuân trước năm 1954 chủ yếu có tranh vẽ, có thể từ các họa sĩ nổi tiếng và hình ảnh thiếu nữ được vẽ rất gợi cảm. Nội dung của báo Xuân tiền chiến thường mang không khí Tết hơn và chú trọng vào văn chương hơn. Báo Xuân trước 1954 trở nên ngày càng hiếm hơn do sự cạnh tranh, nếu muốn tham khảo hoặc đọc để giải trí, thật khó mà tìm được.Ở Sài Gòn, có một linh mục đã thu thập khá nhiều báo Xuân trước năm 1954 ở cả miền Nam và Bắc, cũng như các báo miền Nam sau năm 1954. Trước đây, bộ sưu tập quý này được bảo quản tại thư viện của giáo xứ mà ông làm việc. Nhờ vậy, chúng ta đã có cơ hội xem và chụp lại một số trang báo để làm tư liệu. Bộ báo này hiện đã được chuyển nhượng cho một tổ chức tôn giáo khác.Cách đây mười năm, cộng đồng sưu tầm sách báo không đông như hiện nay. Những người yêu sách báo xưa rất kỹ tính, đặt sự hoàn chỉnh của tờ báo, cuốn sách lên hàng đầu. Một tờ báo Xuân đáng để sưu tầm không chỉ không được rách, không hỏng mà còn phải đẹp, tức là bìa in couché không bị nứt và tờ rơi. Dần dần, số lượng người chơi tăng lên, báo cũ, tờ nát cũng được chấp nhận miễn là đủ trang. Rồi sau đó cũng chấp nhận rách dọc, rách ngang. Thậm chí còn mua cả khi mất bìa. Báo Xuân trước 1954 ngày càng khan hiếm, ai có trong nhà cũng không muốn “buông” ra. Việc sưu tầm những bản báo Xuân phát hành sau năm 1954 cũng trở nên khó từ lâu. Trong cộng đồng người sưu tầm sách báo quý ở Sài Gòn, không ít người đã lưu giữ những bản báo Xuân đẹp. Đôi khi, họ chia sẻ hình ảnh bìa các tờ báo này trên diễn đàn dành cho người yêu sách cũ hoặc trên mạng xã hội, nhưng thông thường họ giữ kín thông tin và chỉ giao lưu, mua bán trong cộng đồng.Một chủ tiệm sách cũ kể lại rằng cách đây gần mười năm, có một người sưu tầm sách báo trẻ từ Hà Nội mang theo vài chục triệu đồng và mua sạch tất cả các bản báo Xuân miền Nam trước năm 1975 mà cửa hàng đó có. Hiện tại, không dễ mua được dù chỉ là vài tờ, trừ khi có người trong cộng đồng sưu tầm cần tiền hoặc không chơi nữa và bán ra. Lục lọi ở các cửa hàng sách báo cũ có thể tìm thấy vài tờ cũ hỏng, nhưng phải thường xuyên ghé thăm và trở nên quen thuộc với người bán sách để có cơ hội khi họ có hàng mới.Ở đường Trần Nhân Tôn, có một tiệm sách cũ bán photocopy các tờ báo Xuân cũ, nhìn chúng đã bị phai mờ, giá mỗi tờ cũng lên đến 100 ngàn đồng nhưng vẫn có người mua. Đúng là “hết nạc vạc đến xương”.Chưa lâu trước đây, nhờ may mắn, tôi đã mua được một xấp báo Xuân, hầu hết từ tủ sách của một giáo sư đại học ở Sài Gòn trước năm 1975 đã ra nước ngoài. Hai phần ba số đó vẫn giữ nguyên bìa. Chỉ một số ít mất bìa rơi vào bản Xuân của báo Sài Gòn Mới và báo Tiếng Chuông, nổi tiếng với bìa in màu có hình thiếu nữ đẹp. Hơn nửa số báo có vết xé ngang tờ, đã được người bán dán lại. Bộ báo phải mua toàn bộ, không được chọn lựa từng tờ, và không rẻ. Không dám lựa chọn, tôi đã mua hết. Đó thực sự là quyết định đúng, vì không bao giờ có cơ hội mua một bộ 70 tờ báo Xuân, trong đó những tờ cổ nhất có từ năm 1935.Một lần khác, tôi mua được gần 30 tờ báo Xuân từ Cần Thơ, từ khoảng năm 1954 đến 1958. Trong số đó có những tờ báo lạ, có lẽ chỉ phổ biến trong một thời gian ngắn trước khi ngừng xuất bản nhưng vẫn kịp ra phiên bản Xuân. Thật may mắn khi có những bộ báo hiếm như vậy.Không chỉ vì tính khan hiếm, mà bộ các báo cổ này cũng giữ lại được cái rất riêng cho mình.Tạp chí Nam Phong Tết Mậu Ngọ 1918 vẫn được coi là tờ báo Xuân đầu tiên, mở ra thế giới báo chí đặc sắc của Việt Nam. Với “Sài Gòn Phong Vị Báo Xuân Xưa” của tác giả Phạm Công Luận, chúng ta sẽ được khám phá thêm về di sản báo chí của miền Nam trước năm 1975. Mời các bạn khám phá và tìm hiểu sâu hơn về cuốn sách này!
