“Sisu – Vượt Qua Tất Cả” là một cuốn sách độc đáo giúp bạn khám phá bí quyết sống hạnh phúc của người Phần Lan – quốc gia thường xuyên đứng đầu bảng xếp hạng hạnh phúc thế giới.
Cuốn sách mang đến cho bạn:
- Hiểu biết sâu sắc về văn hóa và con người Phần Lan: Tìm hiểu về tinh thần “sisu” – ý chí kiên cường, lòng dũng cảm và sự kiên trì – vốn là chìa khóa giúp người Phần Lan vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.
- Bài học về cách đối nhân xử thế: Sách chia sẻ những câu chuyện truyền cảm hứng về lòng vị tha, sự đồng cảm và tinh thần cộng đồng, giúp bạn xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp và sống hạnh phúc hơn.
- Cẩm nang hữu ích cho cuộc sống: Cuốn sách cung cấp những lời khuyên thiết thực giúp bạn đối mặt với thử thách, vượt qua nghịch cảnh và đạt được thành công trong cuộc sống.
Với độ dài vừa phải, cùng với những hình minh họa sinh động, “Sisu – Vượt Qua Tất Cả” là cuốn sách dễ đọc và phù hợp với mọi đối tượng. Mời các bạn đón đọc SISU – Vượt Qua Tất Cả: Nghệ Thuật Sống Của Người Phần Lan của tác giả Joanna Nylund được chia sẻ trên web ebookvie.
—
SISU LÀ GÌ? – giới thiệu về sisu
Có thể nói sisu là một từ mà người dân Phần Lan rất yêu thích. Trở nên phổ biến từ những năm 1920 nhưng có nguồn gốc từ quá khứ xa xôi, thuật ngữ khó diễn giải này là sự pha trộn của lòng can đảm, sự dẻo dai, tinh thần bền bỉ và tính kiên trì – một đặc điểm đã định hình không chỉ số phận của một dân tộc mà còn cả cuộc sống thường nhật của mỗi người dân Phần Lan.
Chỉ số hạnh phúc của Phần Lan luôn xếp thứ hạng cao trong các cuộc khảo sát quốc tế. Là một quốc gia nhỏ bé với khoảng 5,5 triệu dân, nép mình ở rìa phía đông bắc châu Âu, thế nhưng Phần Lan đã khẳng định vị trí của mình trên bản đồ thế giới – một cách thầm lặng và khiêm nhường. Bạn sẽ khó tìm được một người Phần Lan nào ra vẻ ba hoa, vì ở đất nước này, chỉ nhấn kèn xe thôi cũng bị xem là một việc cực kỳ thô lỗ. Nếu hỏi một người Phần Lan về bí quyết thành công của chúng tôi, thông thường bạn sẽ nhận được một cái nhún vai và một câu trả lời không mấy rõ ràng rằng chẳng có một bí quyết nào cả. Thế nhưng những người tin rằng bí quyết nằm ở sisu lại nghĩ khác. Chúng tôi luôn thầm tự hào về tinh thần sisu của mình.
Các cuốn sách khác có thể bạn sẽ thích:
Thế thì đối với người Phần Lan, hạnh phúc nghĩa là gì? Theo một cuộc khảo sát mới đây, sự độc lập, bình yên, trật tự, hữu dụng và công bằng đều có vị trí cao trong danh sách những yếu tố góp phần làm nên hạnh phúc, và “dành thời gian hòa mình cùng thiên nhiên” là yếu tố dẫn đầu danh sách này. Quan niệm sống của người Phần Lan vẫn còn nhuốm màu lịch sử của những năm tháng thiếu thốn và buộc phải chinh phục môi trường khắc nghiệt. Điều đó giải thích vì sao trong thời buổi tiện lợi này, nhiều người Phần Lan vẫn thích trải qua kỳ nghỉ hè trong những ngôi nhà gỗ nhỏ thiếu thốn một số tiện nghi cơ bản, cũng như tại sao chúng tôi có tình cảm vừa yêu vừa ghét đối với khí hậu.
Tinh thần sisu đã được chứng thực trong suốt bề dày lịch sử, khi Phần Lan đã xây dựng và tái thiết tương lai của dân tộc mình nhiều lần. Tôi tin rằng sisu mang lại cho chúng ta rất nhiều lợi ích nếu ta nhìn nhận sisu như một chuẩn mực sống.
TRƯỞNG THÀNH THEO PHONG CÁCH PHẦN LAN – mối quan hệ của chúng tôi với sisu
Giống như nhiều khái niệm văn hóa đã ăn sâu vào tâm trí con người ngay từ đầu, thật khó để diễn tả hay định nghĩa sisu. Làm sao để nắm bắt điểm cốt lõi của tinh thần này? Phải bắt đầu từ đâu? Sisu là bí mật được người Phần Lan giữ kín suốt một thời gian dài đến mức để bật mí nó thì chúng ta phải tìm hiểu thật tỉ mỉ.
Khi tôi kể cho người bạn thân là tôi đang viết một quyển sách về sisu, cô ấy đã thốt lên: “Một trong những điều tốt đẹp nhất ta có thể nói với một người chính là họ có tinh thần sisu, đúng không? Tôi còn nhớ như in lần đầu tiên cha mẹ nói với tôi điều đó”.
MỘT SỨC MẠNH VÔ HÌNH VÀ LAN TỎA KHẮP MỌI NƠI
Bất kỳ ai lớn lên ở Phần Lan đều sẽ nhận ra rằng khái niệm sisu tồn tại một cách vô hình ở khắp mọi nơi, hệt như một làn hơi nước vậy. Đúng với bản sắc của dân tộc Phần Lan, chúng tôi thực hành tinh thần sisu nhiều hơn là nói về nó. Nhưng một điều chắc chắn là trong thâm tâm mỗi người chúng tôi luôn có chỗ cho sisu. Một số người thậm chí còn cho rằng nếu không hiểu tinh thần sisu thì không thể hiểu được con người và đất nước Phần Lan.
Như bạn tôi có nói, sisu là một nét đặc trưng rất được đề cao của người Phần Lan. Chúng tôi tin rằng sisu mang đến sự tự do và giúp chúng tôi kiên gan bền chí. Vào đêm trước một cuộc đua hay một kỳ thi, cha mẹ sẽ khuyến khích các con nhìn lại bản thân để tìm tinh thần sisu. Khi được nói rằng mình có tinh thần sisu, bạn sẽ cảm thấy mình càng sisu hơn. Và ngược lại, cảm giác thiếu tinh thần sisu có thể khiến lòng tự trọng của bạn bị giảm sút.
Mặc dù không được định nghĩa rõ ràng, nhưng có một điều chắc chắn: tinh thần sisu hiện hữu và rất quan trọng.
SISU LÀ GÌ? – và điều gì không thuộc về sisu?
Khái niệm sisu trong tiếng Phần Lan đã tồn tại ít nhất 500 năm. Theo nghĩa đen, sisu có nghĩa là ruột trong cơ thể của chúng ta (sisus hay sisälmykset). Ý nghĩa này bắt nguồn từ một niềm tin xa xưa rằng bụng là nơi chứa đựng sức mạnh và hun đúc sự quyết tâm.
SISU CÓ NHIỀU Ý NGHĨA…
Thật khó định nghĩa chính xác từ sisu. Không có một từ tiếng Anh nào có ý nghĩa tương đương với sisu, và ngay cả trong tiếng Phần Lan thì sisu cũng đại diện cho một tổ hợp nhiều đặc điểm khác nhau, bao gồm quyết tâm sắt đá, nghị lực, lòng can đảm, sự dũng cảm, ý chí bền bỉ, sự ngoan cường và kiên trì. Sisu là lối tư duy hướng đến hành động: sisu xuất hiện khi bạn đương đầu với một thử thách vượt quá khả năng của mình. Tinh thần sisu sẽ thức tỉnh khi những khó khăn và nghịch cảnh khiến bạn muốn bỏ cuộc, khi mà chỉ có dũng khí mới có thể giúp bạn tiếp tục tiến lên.
… NHƯNG SISU KHÔNG PHẢI LÀ TỎ RA CAN ĐẢM
Người Phần Lan có tiếng là kín miệng và không thường thể hiện cảm xúc. Văn hóa chúng tôi không phải là kiểu văn hóa thoải mái bày tỏ cảm xúc (mặc dù điều này đang dần thay đổi). Do đó, đặc điểm cơ bản của sisu là không cần đề cập đến nó. Tinh thần sisu không có chỗ cho những lời huênh hoang hay thổi phồng lòng can đảm của bản thân. Việc tự nhận mình có tinh thần sisu sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu bạn không thể hiện được tinh thần đó – hãy để hành động của bạn lên tiếng.
TINH THẦN SISU HIỆN DIỆN TRONG BẠN – hãy bắt đầu khám phá sisu
TỪ VỰNG SISU
Sisukas: (tính từ) có tinh thần sisu. Ví dụ: Olet sisukas = “Bạn rất có tinh thần sisu”
Sisukkaasti: “thực hiện một điều nào đó với tinh thần sisu”
Sisulla: “theo đúng tinh thần sisu”
Có thể bạn đã chạm được tinh thần sisu của mình rồi, bạn chỉ không biết gọi tên nó mà thôi.
Hãy hiểu rõ điều này: sisu là một đặc điểm có tính phổ quát. Có thể nó được người Phần Lan chúng tôi “đóng chai” và “dán nhãn”, nhưng bất kỳ ai trên thế giới này cũng có thể nắm bắt được nó. Sisu luôn hiện diện bên trong bạn, và rất có thể bạn đã từng sử dụng nó rồi.
Sau đây là một vài tình huống mà bạn có thể đã thể hiện tinh thần sisu của mình:
- Bạn hoàn thành đường đua của mình, cho dù những chặng đường cuối cùng thật sự là một cuộc tra tấn đối với bạn.
- Bạn quyết định không từ bỏ cuộc hôn nhân của mình, mặc dù con đường cứu vãn nó rất dài và đầy chông gai.
- Trong một khoảnh khắc nào đó giữa những giờ phút tăm tối, bạn cảm thấy lòng can đảm dâng tràn và thôi thúc mình tiếp tục tiến lên.
Nhưng sisu còn là gì nữa? Bạn có thể khám phá và sử dụng sisu như một chiến lược hay không? Sisu có thể giúp cuộc sống của chúng ta trở nên tốt đẹp hơn không? Nếu bạn có ý muốn trở nên mạnh mẽ hơn trong tinh thần sisu và học cách nắm bắt tinh thần này, vậy thì quyển sách này là dành cho bạn.
NHỮNG CÂU CHÂM NGÔN VÀ THÀNH NGỮ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN SISU – từ phòng tắm hơi sauna đến kẹo cam thảo salmiakki
Ở Phần Lan, bạn sẽ không khó tìm ra những thứ liên quan đến sisu trong cuộc sống hằng ngày. Khái niệm này tỏa hào quang lên mọi thứ, từ các viên kẹo nhỏ xíu cho đến những chiếc xe tải và cả một chiếc tàu phá băng nổi tiếng của Phần Lan. Với những ý nghĩa tích cực mà tinh thần này mang lại, sisu có một giá trị thương mại không thể phủ nhận, cũng như một vị trí vững chắc trong hệ thống ngôn ngữ bản địa.
Sisulla ja sydämellä : Cụm từ này có nghĩa là “với tinh thần sisu và bằng cả trái tim”. Vốn là tên của một bộ phim Phần Lan được công chiếu vào năm 1947, giờ đây cụm từ này đã được sử dụng rộng rãi và miêu tả một thái độ sống mà tất cả chúng tôi đều khao khát đạt được.
Läpi harmaan kiven: Nghĩa đen của cụm từ này là “xuyên qua tảng đá màu xám”, trong đó “tảng đá màu xám” nói đến loại đá gra-nit cứng màu xám rất phổ biến ở Phần Lan. Ý nghĩa của cụm từ này là “với tinh thần sisu, bạn sẽ vượt qua mọi trở ngại”.
Sisu, sauna, salmiakki: Đây là ba chữ S định nghĩa Phần Lan. Chúng tôi đã “xuất khẩu” sauna – phòng tắm hơi ra thế giới, và sisu – tinh thần vượt khó có thể là sản phẩm tiếp theo. Món salmiakki yêu thích của chúng tôi là một loại kẹo cam thảo mặn có chứa muối Amoni Clorua. Chúng tôi vẫn đang đợi đến lúc loại kẹo này được mọi người ưa chuộng.
Sisu, sauna, Sibelius: Đây là biến thể khác của ba chữ S định nghĩa Phần Lan, trong đó nhà soạn nhạc Phần Lan Jean Sibelius (1865 – 1957) chiếm vị trí của món kẹo salmiakki và trở thành biểu tượng được người dân Phần Lan yêu mến nhất.
ĐỐI MẶT VỚI NHỮNG THỬ THÁCH TRONG CUỘC SỐNG
Từ việc chiến đấu trong những trận chiến tưởng chừng không thể giành chiến thắng, cho đến chứng tỏ cho khí hậu khắc nghiệt biết ai mới là chủ vùng đất này, người Phần Lan vận dụng tinh thần sisu trong rất nhiều hoàn cảnh khác nhau. Hãy khám phá xem chủ nghĩa chấp nhận nghịch cảnh sisu có thể giúp bạn trở thành một người vượt qua nghịch cảnh như thế nào, bất kể thử thách là gì.
KHOẢNH KHẮC SISU – khi khó khăn cản bước
Có những thời điểm mà tất cả chúng ta đều sẽ trải qua. Nó có thể đến sớm hoặc muộn, với những hình thái khác nhau, nhưng tất cả chúng ta sẽ phải đối mặt với nó – khoảnh khắc mà ta chỉ có thể lựa chọn một trong hai phương án: buông tay để từ bỏ, hay thắt chặt dây an toàn để tiến lên phía trước.
Tôi gọi những thời điểm đó là “khoảnh khắc sisu”. Khoảnh khắc này không xuất hiện với dáng vẻ hùng dũng hay hoành tráng – mà trên thực tế, nó thường mang lại cảm giác sợ hãi. Thiên tai, bệnh tật, bất ngờ thất nghiệp, mất đi người thân yêu: đó là những điều mà chúng ta đơn giản là không cho phép xảy ra trong tâm trí của mình, nhưng lại không thể ngăn nó diễn ra trong thực tế.
Vậy thì, khi những điều không thể tưởng tượng nổi đó xảy ra, bạn làm thế nào để tiếp tục con đường của mình? Đó là lúc tinh thần sisu được phát huy. Theo chuyên gia sisu Emilia Lahti (xem phỏng vấn trang 147), tinh thần sisu bắt đầu trỗi dậy khi chúng ta cảm thấy nguồn sức mạnh mà ta nhận thức được bị cạn kiệt.
Một trong những khó khăn cam go nhất trong cuộc sống là phải đối mặt với một thách thức mà ta không biết khi nào mới chấm dứt. Nó đòi hỏi chúng ta phải có lối tư duy cũng như cách sống hoàn toàn mới. Tinh thần sisu được phát huy trong những tình huống như vậy, khi mà nghịch cảnh dồn dập kéo đến cản lối ta, và ta dường như không còn lối thoát hoặc bất kỳ con đường nào để vượt qua tình cảnh hiện tại. Khác với những chiến công hoặc hành động xuất phát từ sự liều lĩnh hay chủ nghĩa anh hùng cực đoan, những chiến tích của tinh thần sisu luôn diễn ra trong thầm lặng.
“Sisu không phải là nguồn thể lực giúp bạn chạy một mạch lên đỉnh núi cao, mà là sức mạnh giúp bạn có thể đặt bước chân này nối tiếp bước chân kia.”
CHIẾN TRANH MÙA ĐÔNG(*) – khi thế giới biết đến sisu
(*) Chiến tranh Liên Xô – Phần Lan (1939 – 1940) trong bối cảnh thời kỳ đầu của Thế chiến II, diễn ra vào một trong những mùa đông khắc nghiệt nhất thế kỷ 20.
Tinh thần sisu trong thực tế được thế giới biết đến vào thời điểm đất nước Phần Lan phải đối mặt với một thời khắc thử thách mang tính sống còn. Đó là vào mùa thu năm 1939, đất nước này bị quốc gia láng giềng là Liên Xô xâm chiếm.
THỜI KHẮC ĐẸP NHẤT CỦA PHẦN LAN
Liên Xô có số binh lính nhiều gấp 3 lần Phần Lan, máy bay chiến đấu nhiều gấp 30 lần và xe tăng nhiều gấp 100 lần. Kết quả của khoảnh khắc sisu này vô cùng đáng lo ngại, nhưng nó lại trở thành “thời khắc đẹp đẽ nhất” của dân tộc chúng tôi.
Trong cuộc chiến này, Phần Lan còn nhiều mối lo khác bên cạnh việc bị áp đảo về quân số và nguồn tiếp viện lại ít ỏi. Mùa đông năm 1939 – 1940 đặc biệt giá lạnh, ngay cả theo tiêu chuẩn của người dân Bắc Âu. Nhiệt độ xuống đến -43°C ở một số nơi và chỉ những người lính đang chính thức phục vụ trên chiến trường mới có đồng phục và vũ khí. Phần lớn quân dự bị được gọi ra trận đều phải tự trang bị quần áo.
Người Phần Lan có một lợi thế, đó là kỹ năng trượt băng đường dài; họ cũng biết rằng cách tốt nhất để chống chọi với giá rét là giữ ấm cho những căn hầm trú ẩn và mặc quần áo nhiều lớp. Lớp ngoài cùng họ thường mặc là một lớp màu trắng mỏng nhẹ, giúp họ gần như vô hình trên nền tuyết trắng xóa.
Trong suốt cuộc chiến, Phần Lan đã sử dụng tốc độ, chiến thuật du kích và tinh giản lực lượng để tạo lợi thế cho mình, chia tách binh đoàn hùng hậu của Liên Xô thành nhiều nhóm nhỏ hơn. Hồng quân Liên Xô bắt đầu e sợ những “bóng ma Phần Lan” – những người lính di chuyển qua trận địa mà không phát ra một tiếng động và không lãng phí một viên đạn nào.
SISU CHIẾN THẮNG
Trong tác phẩm A Frozen Hell: The Russo-Finnish Winter War of 1939-1940 (tạm dịch: Địa ngục băng giá: Chiến tranh Mùa đông Liên Xô – Phần Lan năm 1939-1940), sử gia William R. Trotter đã nhìn nhận tinh thần sisu là yếu tố làm nên thành công đáng kinh ngạc, nếu không muốn nói là gây sửng sốt, của dân tộc Phần Lan. Ông viết rằng, thứ duy nhất quân đội Phần Lan có được nhiều hơn quân đội Liên Xô chính là tinh thần sisu vượt qua mọi trở ngại.
BÍ MẬT CỦA TINH THẦN SISU – bài học rút ra từ Chiến tranh Mùa đông
CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT
Có một đài tưởng niệm chiến tranh ở Suomussalmi, Phần Lan, tên là “Open Embrace”. Nơi này treo 105 chiếc chuông (xem hình bên), mỗi chiếc chuông tượng trưng cho một ngày của cuộc Chiến tranh Mùa đông.
Chiến tranh Mùa đông chứa đựng rất nhiều bí mật của tinh thần sisu. Trận chiến này đánh dấu lần đầu tiên tinh thần sisu được giới thiệu ra thế giới và trở thành một ca nghiên cứu tình huống trực quan về “hành động với tinh thần sisu”. Khéo léo, tháo vát, can trường – tập hợp sức mạnh này khiến sisu trở thành một hiện tượng không thể phủ nhận.
ĐỪNG SUY NGHĨ HẠN HẸP
Chúng ta rất dễ so sánh sự nhỏ bé của bản thân với những thử thách to lớn mà mình phải đối mặt. Thế nhưng, thay vì vậy, bạn hãy cố gắng biến điểm yếu của mình thành thế mạnh. Hãy thay đổi cách nhìn nhận. Hãy hiểu sức mạnh không phải lúc nào cũng có thể được cân đo đong đếm hoặc được nhìn thấy từ bên ngoài.
SUY NGHĨ SÁNG TẠO
Trong cái khó thường ló cái khôn. Chiến lược của người Phần Lan trong thời kỳ chiến tranh là đánh du kích và tận dụng tối đa lợi thế sân nhà. Việc thiếu hụt nhân lực đã buộc người dân nơi đây phải nghĩ ra những giải pháp sáng tạo để giải quyết mọi vấn đề, từ nguồn cung cấp thực phẩm cho đến mìn tự chế và các loại bẫy treo.
CỐ GẮNG BÁM TRỤ
Khi nhận ra mình đang bị cuốn vào một cuộc chiến tranh, đa số mọi người không thể suy nghĩ sâu xa về định mệnh hay tương lai. Trong cơn khủng hoảng, chúng ta có xu hướng tập trung vào một mục đích duy nhất và được thúc đẩy bởi nhu cầu ngăn chặn những chuyện tồi tệ xảy ra. Chúng ta cảm thấy sự khổ sở chứ không hề nhận thấy lòng can đảm. Cắn chặt răng và cố gắng bám trụ có vẻ không phải là việc gì to tát nhưng việc này sẽ giúp ta giành chiến thắng.
KHÔNG ĐẦU HÀNG
Khi Thủ tướng Winston Churchill đưa ra lời kêu gọi nổi tiếng: “Chúng ta sẽ không đầu hàng”, ông đã đánh thức tinh thần sisu trong trái tim người Anh. Và sisu chỉ đơn giản như vậy đó – khi gặp nghịch cảnh, hãy dũng cảm đương đầu. Sisu là lòng quả cảm, và cũng là một quyết định mạnh mẽ.
TINH THẦN SISU TRONG THẾ KỶ 21
– lòng can đảm thời hiện đại
Những yêu cầu ở thế giới hiện đại rõ ràng rất khác với những gì bạn phải đáp ứng trong chiến tranh. Thế giới ngày nay đòi hỏi kỹ năng xã hội tốt, hoặc kỹ năng bán hàng xuất sắc chẳng hạn. Cách chúng ta nhìn nhận thử thách có mối liên hệ mật thiết với những trải nghiệm đã qua, cũng như với hệ quy chiếu của riêng mỗi người. Có những thứ đối với tôi là khó khăn nhưng đối với bạn lại là chuyện nhỏ, và ngược lại.
Để tìm được việc, bạn phải vượt qua các buổi phỏng vấn. Đối với một số người, chứng co thắt dạ dày khi căng thẳng sẽ càng trở nên tồi tệ hơn khi biết rằng càng căng thẳng thì lại càng dễ đánh mất cơ hội. Hoặc là, bạn ghét nói chuyện trước đám đông nhưng công việc đòi hỏi bạn phải thuyết trình – điều mà chỉ nghĩ đến thôi cũng khiến bạn chết khiếp. Cũng có thể bạn phải thực hiện cuộc gọi điện thoại khó nhằn hoặc mang vào chiếc mặt nạ tươi cười ở văn phòng cho dù thế giới đời sống riêng của bạn đang vỡ vụn.
Cho dù thử thách đó là gì đi nữa, bạn vẫn có thể thực hiện những bước sau để giải tỏa nỗi lo âu và thật sự sống với tinh thần sisu nhiều hơn.
1. Chuẩn bị kỹ lưỡng
“Hyvin suunniteltu on puoliksi tehty” là một câu nói phổ biến ở Phần Lan, nghĩa là “chuẩn bị tốt là bạn đã hoàn thành một nửa công việc”. Nếu phải thực hiện một việc khiến bạn vô cùng lo lắng, hãy chuẩn bị hết mức có thể, và chuẩn bị thêm chút nữa. Điều đó sẽ cho bạn một điểm tựa khi dây thần kinh của bạn bắt đầu căng lên. Ít nhất bạn cũng không phải lo lắng về việc không hiểu rõ những gì mình đang có.
2. Chăm sóc bản thân
Thường thì trong những tình huống khó khăn, chúng ta hay có xu hướng bỏ bê bản thân, hoặc nhẹ nhất cũng là đặt nhu cầu của bản thân ra sau cùng. Hãy thay đổi cách nghĩ đó, và bạn sẽ thấy những gợn sóng tích cực lan rộng và lan xa. Hãy ngủ đủ giấc, hít thở không khí trong lành, bổ sung dinh dưỡng lành mạnh, dành thời gian cho bản thân – bạn sẽ cảm thấy vui vẻ hơn và làm việc tốt hơn.
3. Tập trung vào bản thân
Để có thể chạm được vào tinh thần sisu, nguồn sức mạnh nội tâm mà bạn hiện có – nhưng có thể chưa nhận ra – đang gạt bỏ các loại nhiễu âm. Hãy thanh lọc tâm trí bằng cách ngồi thiền, cầu nguyện, tập các bài hít thở sâu, hoặc đơn giản hơn là dành thời gian đắm mình vào thiên nhiên (xem trang 49). Bạn sẽ ngạc nhiên khi thấy suy nghĩ của mình trở nên rõ ràng mạch lạc và điềm tĩnh hơn đến mức nào.
KHÍ HẬU PHẦN LAN VÀ TINH THẦN SISU – bài kiểm tra khí phách
CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT
Người Phần Lan có rất nhiều “bí kíp đối phó với tuyết” – những kỹ năng đương đầu với thời tiết mùa đông khắc nghiệt. Đường phố, trường học, sân bay vẫn hoạt động dù bất cứ chuyện gì xảy ra, và xã hội Phần Lan vẫn tiếp tục hoạt động nhịp nhàng trong bão tuyết hay những lúc cực lạnh. Các kỹ năng mang tinh thần sisu này cũng được lan truyền đến nhiều nơi trên thế giới.
Khi tôi kể với vài người về quyển sách này, họ đều thốt lên: “Cô sẽ nói về thời tiết chứ, đúng không?”. Thật vậy, không thể viết một quyển sách nói về tinh thần sisu mà lại không lý giải điều đã góp phần trui rèn tính cách Phần Lan của chúng tôi, đó là thời tiết.
Sống ở Phần Lan đồng nghĩa với việc sống với sự tương phản rõ rệt. Vào mùa hè, ánh sáng ban ngày có thể kéo dài trong khoảng 24 giờ ở miền Bắc và 19 giờ ở phía Nam. Trời sáng choang vào lúc giữa đêm làm xáo trộn giờ đi ngủ của bọn trẻ, còn người lớn chúng tôi thì thiếu ngủ do ham chơi (“Mới có nửa đêm thôi, chơi thêm một ván nữa nha?”). Vào mùa đông tối nhất, phía Bắc hoàn toàn không có ánh sáng mặt trời (hiện tượng kaamos – đêm Bắc Cực, xem trang 31), còn ở phía Nam xa xôi thì có được vỏn vẹn 6 giờ đồng hồ sáng sủa. Đó là những mùa đông dài, và trong những ngày hiếm hoi có ánh sáng mặt trời, người ta hay hỏi đùa nhau xem có nhìn thấy “hiện tượng bầu trời sáng lên một cách lạ lùng” hay không.
TINH THẦN SISU THEO MÙA
Những bộ phim Hollywood hiếm hoi có nội dung về Phần Lan thường chiếu khung cảnh mùa đông lạnh giá, nhưng thật ra chúng tôi có bốn mùa rõ rệt. Mùa hè có thể khá ấm áp, ổn định và không nhiều mưa lắm (tôi nhấn mạnh là “có thể” thôi nhé). Theo các ghi chép khí tượng, 25°C là một ngày “nóng”. Điều này hiển nhiên có nghĩa là hầu hết các ngày mùa hè không đạt đến nhiệt độ như vậy. Nhưng tích cực mà nói thì với thời tiết như vậy, sẽ không bao giờ là quá nóng cho các hoạt động ngoài trời.
Nhiệt độ vào mùa đông thì có sự chênh lệch nhiều hơn, từ vài độ C xuống đến -30°C hoặc thấp hơn nữa. Hình ảnh những mùa đông phủ tuyết trắng xóa đẹp như trong mơ, nếu có, thì nó cũng nhanh chóng trở thành những vũng tuyết tan lẫn với bùn bẩn, kèm theo lớp băng trơn trợt nguy hiểm bên dưới. Khó có thể nói điều gì đòi hỏi tinh thần sisu nhiều hơn: vượt qua các cơn bão tuyết để đến chỗ làm, hay vượt qua những tháng ngày u ám với lớp tuyết ẩm ướt.
HÒA HỢP VỚI CÁC THÁI CỰC
Mùa thu Phần Lan đến sớm, còn mùa xuân thì đến trễ. Mùa nào cũng có những nét quyến rũ và thách thức riêng. Thế nhưng cuộc sống của chúng tôi luôn bị tác động bởi các thái cực, chẳng hạn như chuyện phải nghiến răng vận dụng tinh thần sisu khi mùa đông khắc nghiệt về, và sau đó lại háo hức chào đón mùa hè ấm áp trở lại. Bắt đầu vào khoảng tháng Hai, tháng Ba, bạn sẽ thấy người ta tôn sùng Mặt trời giống như một kiểu nghi thức tôn giáo. Khi những tia nắng ấm áp đầu tiên xuất hiện trên những đụn tuyết vẫn còn đọng trên mặt đất, từng nhóm người đã bắt đầu tụ tập ở những nơi khuất gió và ngồi lim dim sưởi nắng với ly cà phê giữ nhiệt trên tay.
Người Phần Lan nói chung khá điềm đạm, nhưng cách chúng tôi tận hưởng mùa xuân và mùa hè không hề dè dặt chút nào. Chúng tôi sẽ tận hưởng từng phút giây trôi qua. Hoạt động ngoài trời rất được ưa chuộng, đến nỗi nếu bạn ở trong nhà vào một ngày đẹp trời thì đó được xem là một loại tội lỗi. Vì luôn ý thức sâu sắc rằng những ngày mùa hè tuyệt diệu sẽ trôi qua rất nhanh, nên chúng tôi sẽ không để một phút giây nào trôi qua vô ích.
ĐÊM TRƯỜNG BẮC ÂU
– làm thế nào để sống sót qua mùa đông mà vẫn tỉnh táo?
Trời trở nên tối đen trong suốt mùa đông ở Phần Lan, và ý tôi là thật sự tối đen. Khoảng thời gian từ giữa tháng Mười Hai đến giữa tháng Hai, đất nước chúng tôi chỉ nhận được ánh sáng mặt trời quý giá trong vài giờ. Có thể bạn sẽ nghĩ chúng tôi đã quen với tình trạng này, nhưng dù ở nơi nào thì con người cũng luôn cần ánh sáng để sinh hoạt, và hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa (seasonal affective disorder – SAD) không chỉ là lý thuyết suông. Bên cạnh việc cắn răng vượt qua giai đoạn u ám đó với tinh thần sisu lên cao, chúng tôi còn có nhiều cách giúp những tháng mùa đông trở nên dễ chịu hơn – thậm chí là khoan khoái hơn.
BỐN BÍ QUYẾT TẬN HƯỞNG MÙA ĐÔNG BẮC ÂU
1. Ngủ đông
Đương nhiên không phải ngủ đông theo đúng nghĩa đen nhé. Mùa đông là thời điểm hoàn hảo để vùi mình trong căn nhà ấm cúng: thắp nến lên, cùng nhau ngồi quanh lò sưởi, cuộn mình trong chăn ấm, thưởng thức những thức uống ấm nóng đầy năng lượng và nói chung là nuông chiều bản thân một chút. Hãy rủ bạn bè đến nhà chơi hoặc xem phim qua đêm. Mùa đông là thời điểm tuyệt vời cho các hoạt động xã hội trong nhà.
2. Ăn
Đây là hoạt động mà người ta thường cố gắng phủ nhận nhất, ví dụ như cô bạn của tôi hay nói thế này, “Mùa đông đến rồi, và chắc chắn mình sẽ không nhồm nhoàm sô-cô-la suốt cả ngày đâu!”. Ăn uống vô độ không phải là một lối sống lành mạnh, vì vậy hãy bổ sung vào không gian ấm cúng trong ngôi nhà của bạn với vài món thực phẩm tốt cho cơ thể thay cho mấy món bánh kẹo linh tinh xem sao. Một nồi thịt hầm với rau củ chẳng hạn, kèm theo một ly rượu vang đỏ nữa. Đừng quên thắp thêm vài ngọn nến nhé!
3. Đi xông hơi
Đúng rồi, sauna – xông hơi! Đây là trái tim của đời sống Phần Lan và là cứu tinh tuyệt vời trong mùa đông, khi hơi ấm của phòng xông hơi có thể làm tan cái lạnh cắt da cắt thịt theo cách mà một nhà tắm thông thường không thể làm được. Người Phần Lan thường đi xông hơi – một mình, với bạn bè hoặc cả gia đình. Hầu như ngôi nhà hoặc chung cư nào ở đây cũng đều có phòng xông hơi. Các phòng gym và khu văn phòng cũng thế. Hãy tận dụng điều đó – sau khi xông hơi bạn sẽ cảm nhận được sự ấm áp vô cùng dễ chịu, sau đó là một chút buồn ngủ, ngay cả khi chưa uống ly bia vốn vẫn thường đi kèm với hoạt động này.
4. Hoạt động ngoài trời
Sẽ không đúng với tinh thần sisu nếu thỉnh thoảng chúng ta không tự lôi mình ra khỏi chiếc trường kỷ êm ái để tụ tập với nhau và cùng đi ra ngoài trời – dù lúc đó đang là giai đoạn chạng vạng tối kéo dài hàng tháng trời. Việc hít thở không khí trong lành và tận hưởng ánh sáng (dù ít hay nhiều) là rất quan trọng đối với sức khỏe, cả về tinh thần lẫn thể chất. Bạn sẽ biết ơn bản thân sau cuộc đi dạo ngoài trời đấy.
ÁNH SÁNG TRỊ LIỆU
Nếu đến thăm nơi làm việc của người Phần Lan vào mùa đông, thường bạn sẽ tìm thấy một hoặc hai cây đèn trị liệu mà bạn có thể mượn đem về bàn mình. Tắm mình trong nguồn sáng đó chỉ trong nửa giờ đồng hồ vào buổi sáng có thể giúp bạn bổ sung năng lượng cần thiết cho cơ thể. Nhưng để có hiệu quả thì độ rọi của đèn phải đạt mức 10.000 lux(*).
(*) Lux (ký hiệu: lx) là đơn vị đo độ rọi trong hệ đo lường quốc tế.
TAI NGHE TRỊ LIỆU
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Oulu ở phía bắc Phần Lan đã phát minh ra một chiếc tai nghe trị liệu bằng ánh sáng chuyên truyền ánh sáng qua ống tai đến những vùng có khả năng hấp thụ ánh sáng của não. Khi kiểm tra, 75% người được điều trị đã có sự cải thiện trong hội chứng SAD của họ.
XÔNG HƠI CHO TÂM HỒN
Bên cạnh việc giúp chúng ta cảm thấy ấm áp và sạch sẽ, xông hơi còn có tác dụng giảm huyết áp và giảm lượng hóc-môn gây căng thẳng.
