Bản Kỷ là phần đầu tiên và quan trọng nhất trong tác phẩm Sử Ký của sử gia Tư Mã Thiên. Cuốn sách này mô tả lịch sử Trung Quốc từ thời kỳ huyền sử cho đến thời nhà Hán. Phần Bản Kỷ chi tiết và đầy đủ nhất là về thời kỳ nhà Thương và nhà Chu.
Theo ghi chép của Tư Mã Thiên, thời kỳ nhà Thương bắt đầu từ năm 2205 TCN do vua Đế Khai lập nên. Nhà Thương phát triển mạnh mẽ về kinh tế, xã hội và quân sự dưới thời các vua như Đế Khai, Đế Khang, Đế Trọng. Đặc biệt là vua Đế Trọng đã cho xây dựng thành Ao để làm kinh đô mới, chia nước thành các châu huyện để quản lý dân cư hiệu quả hơn. Nhà Thương cũng chú trọng phát triển nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương mại.
Tuy nhiên, dưới thời các vua cuối cùng như Trọng Dư, Nghiêu và Phục, nhà Thương suy yếu dần. Các vua trở nên bạo ngược, tham lam, xa xỉ phóng túng. Nhân dân bị áp bức nặng nề dưới hệ thống lao dịch hà khắc. Điều này khiến nhà Thương mất dần sự ủng hộ của quần chúng.
Đồng thời, ở nước Lỗ có vị quân chủ tài đức là Cơ Phát. Ông thu phục được các bộ lạc xung quanh, xây dựng nên nhà nước Chu ngày càng lớn mạnh. Năm 1122 TCN, Cơ Phát quyết định khởi nghĩa chống lại nhà Thương. Sau trận chiến kịch liệt ở Mục Dã, Cơ Phát đánh bại vua Trọng Dư, chính thức lật đổ nhà Thương. Đó được xem là sự kết thúc của triều đại Thương và sự ra đời của triều đại Chu.
Sau khi lên ngôi, Cơ Phát lấy hiệu là Vũ Vương, chính thức lập nên triều đại Chu. Ông cho xây dựng Tây kinh tại Lạc Dương để làm kinh đô mới. Vũ Vương cũng tiến hành chia nước thành các đất phong, lập ra hệ thống phong kiến chư hầu để quản lý đất nước. Triều đại Chu phát triển mạnh mẽ trong suốt thời kỳ Chu sơ dưới thời các vua như Vũ Vương, Chu Văn Vương, Chu Vũ Vương.
Tư Mã Thiên đã dựa vào nguồn sử liệu truyền khẩu và các ghi chép cổ xưa để tái hiện lại quá trình thành lập, phát triển và suy tàn của nhà Thương cũng như sự ra đời và phát triển ban đầu của nhà Chu trong phần Bản Kỷ. Đây là một trong những tài liệu lịch sử quý báu nhất về giai đoạn đầu của lịch sử Trung Quốc. Phần tóm tắt trên đã giới thiệu ngắn gọn về nội dung chính của Bản Kỷ thuộc Sử Ký do Tư Mã Thiên biên soạn.
Mời các bạn đón đọc Sử Ký 1: Bản Kỷ của tác giả Tư Mã Thiên & Phạm Văn Ánh (dịch).
