Thần Thoại Bắc Âu

Sau những thế giới hư cấu tuyệt vời trong những tác phẩm trước đó, Neil Gaiman, một trong những cây bút hấp dẫn của thể loại truyện giả tưởng, đã trở lại với một thế giới nguyên sơ và nguyên bản hơn với các vị thần Bắc Âu, cùng Odin, Thor và Loki, Cây tần bì Yggdrasil nối liền cửu giới, những người khổng lồ, những người lùn.Tập sách nhỏ này kể lại những câu chuyện mà hẳn nhiều người đã biết nhưng hoặc không rõ hoặc đã lãng quên. Neil Gaiman, bằng tài năng xuất chúng và tình yêu sâu sắc dành cho thần thoại của một vùng đất lạnh giá với những đêm đông dài thật dài và những ngày hè vô tận, đã thổi một hơi thở mới vào Thần thoại Bắc Âu, xâu chuỗi những mẩu chuyện nhỏ thành một hành trình liền mạch, mê say và cuốn hút, từ “băng giá và lửa cháy buổi đầu vũ trụ cho tới lửa cháy và băng giá đã kết thúc thế giới.” ***Neil Gaiman lần đầu tiên biết đến thần thoại xứ Bắc Âu năm bảy tuổi, khi ông đọc về những cuộc phiêu lưu của Thor hùng mạnh được vẽ bởi họa sĩ truyện tranh người Mỹ Jack Kirby. Ngay từ giây phút ấy, ông đã mê mẩn chàng Thor tóc vàng cầm búa và muốn tìm hiểu nhiều hơn nữa.
Niềm say mê ấy dẫn lối ông đến với thế giới thần thoại quyến rũ của Bắc Âu, nơi lạnh giá nhất, với những đêm đông thật dài. Cuốn tiểu thuyết Thần thoại Bắc Âu, xuất bản lần đầu ngày 7/2/2017, như là một hồi đáp tha thiết với mảnh đất này.
Trong cuốn tiểu thuyết này, Neil lấy những câu chuyện khác nhau được kể trong sách giáo khoa và truyền thuyết cũ trên khắp thế giới và kết hợp chúng thành một câu chuyện cuốn hút, dễ đọc, dễ theo dõi. Cuốn tiểu thuyết bắt đầu khi Odin, người đứng đầu các vị thần, được sinh ra trong khoảng trống của vũ trụ, và kết thúc ở tận thế Ragnarok, hoàng hôn của các thần.
Dưới ngòi bút của Neil nhiều sự kiện quan trọng của các vị thần Bắc Âu được tái dựng lại sinh động, phong phú và mới mẻ, đặc biệt có thể kể đến chương viết về cái chết của Balder, con trai thứ hai của thần Odin.
Balder thông thái nhất, hiền từ nhất và giỏi hùng biện nhất trong số các thần tộc Aesir, khiến mọi người đều vô cùng yêu mến. Nhưng rồi chàng phải nhận một cái chết đau đớn, tức tưởi, bởi chính người anh trai của mình. Điều gì đã dẫn tới kết quả ấy? Neil đã dành nhiều trang viết say đắm và xúc động cho Balder.
Không chỉ tạo nên thế giới thần thoại đầy màu sắc hoang sơ, thần bí, Thần thoại Bắc Âu cũng cho phép chúng ta nhìn thấy rõ về đời sống, con người của vùng đất này.
Những câu chuyện được kể trong suốt cuốn tiểu thuyết nói với ta rằng, hãy trở thành một người tốt, đối xử với người khác bằng sự tôn trọng mà bạn nhận được. Khi các vấn đề được đặt vào tay bạn, hãy nỗ lực hết mình để tỏa sáng. Đây là những bài học mà người Bắc Âu học được để truyền lại cho bất kỳ thế hệ nào sẵn sàng đọc và học hỏi từ họ.
Trong Thần thoại Bắc Âu, các nhân vật đều giữ một vị trí rất quan trọng, tạo nên kết cấu chặt chẽ, phát triển cho toàn bộ tiến trình truyện. Trong đó Loki, với những tính cách phức tạp, đen tối có lẽ là nhân vật tạo được sức hút thú vị nhất đối với độc giả.
Loki là hiện thân của mối quan hệ mơ hồ, thâm sâu giữa các vị thần và người khổng lồ. Anh ta láu cá, xảo quyệt và không thể đoán trước, vì điều đó, anh ta là chất xúc tác trong nhiều huyền thoại. Nếu không có Loki sẽ không có thay đổi trong thứ tự cố định, không có mạch nhanh và không có tận thế Ragnarok.
Loki chịu trách nhiệm đánh cược với một người thợ xây khổng lồ khiến nàng Freyja gặp nguy hiểm, nhưng bằng cách thay đổi hình dạng, giới tính, anh ta đã cứu được cô.
Lúc khác, anh ta làm trò tinh nghịch như việc cắt toàn bộ mái tóc của Sif, nhưng cuối cùng đã sửa chữa được. Có khi sự gian dối của anh ta dẫn đến việc mất quả táo vàng và hóa ra chính Loki là thủ phạm. Anh ta giúp đỡ các vị thần và đưa họ ra khỏi những khó khăn, nhưng cùng lúc đó anh ta lại sinh ra những quái vật độc ác, tồi tệ nhất trên trái đất: Fenrir, Jormungand, Midgard Wyrm, những kẻ gây nên thảm họa chết chóc.
Loki hoàn toàn trái ngược với sự thẳng thắn, dũng cảm của Thor. Anh ta là bạn của Thor, đồng thời cũng là kẻ thù của Thor. Anh ta là kẻ chúng ta ghét cay ghét đắng, nhưng chúng ta không thể phủ nhận được rằng, nếu không có Loki, Thần thoại Bắc Âu sẽ mất đi phần nhiều sự hấp dẫn.
Đọc Thần thoại Bắc Âu của Neil Gaiman, độc giả bước vào một không khí thần bí đầy mới mẻ so với những câu chuyện thần thoại trước đó. Với ngòi bút văn chương sắc sảo, khơi gợi những vùng tưởng tượng mênh mang, Neil “đã vào vai người hát rong bên đống lửa mời chào chúng ta ngồi nghe ông kể chuyện trong một đêm đông lạnh giá. Lúc thì ta sẽ bật cười, lúc lại sửng sốt ngỡ ngàng trước những câu chuyện ông kể” (Financial Times).
Neil Gaiman là tác giả đa tài, được mệnh danh là “ngôi sao nhạc rock” của văn học thiếu nhi thế giới. Không chỉ sáng tác truyện ngắn, tiểu thuyết, ông còn viết kịch bản điện ảnh. Trong sự nghiệp của mình, ông giành được vô số giải thưởng danh giá, từ giải Hugo, Nebula, Bram Stoker, đến huân chương Newbery, và Carnegie. Một số tác phẩm của ông được xuất bản tại Việt Nam như Câu chuyện nghĩa địa, Caroline, Bụi sao, Đại dương cuối đường làng… Hiện, ông sống ở Mỹ.***Neil Gaiman (sinh năm 1960) là một trong những nghệ sĩ đa năng và giàu sức sáng tạo bậc nhất hiện nay. Ông được công nhận rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ văn chương, hội họa đến điện ảnh. Trên cương vị nhà văn, Gaiman là tác giả của những cuốn sách “gối đầu giường” với nhiều thế hệ độc giả phương Tây, như Coraline, Stardust, Câu chuyện nghĩa địa…
Các điển tích, điển cố trong truyện thần thoại luôn là nguồn cảm hứng lớn cho văn chương của Neil Gaiman. Năm 2017, ông cho ra mắt tác phẩm Norse Mythology (Thần thoại Bắc Âu), tổng hợp loạt truyền thuyết tiêu biểu của kho tàng thần thoại này, đồng thời sử dụng giọng văn đặc trưng để kết nối thành một mạch truyện lớn: Từ lúc cây sinh mệnh Yggdrasil rẽ nhánh sinh ra Cửu giới, cho đến trận đại chiến báo hiệu ngày tàn của các vị thần Ragnarok. 
Một “vũ trụ thần thoại” rất khác “vũ trụ điện ảnh Marvel”
Tuyến truyện trong Norse Mythology xoay quanh ba vị thần lớn của Bắc Âu: Thor, Loki và Odin. Trên thực tế, không ít khán giả hiện đại biết đến thần thoại Bắc Âu thông qua các sản phẩm văn hóa đại chúng, như loạt phim Avengers đình đám của hãng Marvel. Ở đó, công chúng đã quen với hình tượng Thor là một siêu anh hùng dũng mãnh sát cánh bên Captain America và Iron Man, với cơ bắp cuồn cuộn và khuôn mặt điển trai như tài tử.
Tuy nhiên, trong những trang viết của Neil Gaiman, hình tượng các vị thần đã bị “xô đổ” một cách thú vị và hài hước. Thor không còn là vị anh hùng quyến rũ mà trở thành một gã “thiên lôi” võ biền, Thần Cả Odin sai đâu thì đánh đó.
Neil Gaiman tả Thor là một vị thần to lớn, tóc đỏ “như củ carrot ninh nhừ”, cơ thể kềnh càng do thường xuyên nhậu nhẹt. Trong một câu chuyện, Thor bị một gã khổng lồ thách uống hết một vại rượu. Tưởng là món sở trường, nhưng lạ thay, ngài uống mãi mà không hết. Hóa ra vại rượu ấy là… cổng thông đến đại dương, còn Thor thì háo thắng đến mức không nhận ra mình đang uống nước biển.
Tương tự, Loki cũng được miêu tả là một kẻ ốm o, nhỏ thó, với chiếc mũi quặp và đôi mắt láo liên đúng chất trùm lừa đảo, thay vì hấp dẫn một cách ranh ma như trên phim. Giữa Thor và Loki cũng không có quá nhiều liên kết, vì theo thần thoại, Loki là em kết nghĩa của… Odin, tức là chú của Thor. Trong khi đó, ở “vũ trụ điện ảnh” Marvel, Thor và Loki có mối quan hệ anh em “thương nhau lắm cắn nhau đau” thú vị, khiến người hâm mộ yêu thích cuồng nhiệt.
Odin, cha của các thần, có tạo hình uy nghiêm như một pháp sư tối thượng, với hai con quạ Huginn và Muninn đóng vai trò là tai mắt giúp ngài trong một ngày biết rõ mọi ngọn ngành của Cửu giới. Gaiman miêu tả Odin là vị thần khó lường, có dã tâm vô hạn, không bị bất cứ chuẩn mực đạo đức nào giữ chân.
Có một điều thú vị là Odin cũng từng xuất hiện trong American Gods – một tác phẩm khác của Gaiman – với tên gọi “Mr. Wednesday” (Ngài Thứ tư). Những fan của tác giả có dịp so sánh hình tượng vị thần trong cả hai phiên bản, từ đó phát hiện ra nhiều liên kết thú vị. 
Trong Norse Mythology, Neil Gaiman cũng cài cắm một số tình tiết gợi nhắc đến American Gods. Trong cuốn tiểu thuyết ra mắt năm 2011, nhân vật chính Shadow Moon được Mr. Wednesday/Odin mời một ly rượu; anh đã nhận xét ly rượu này “có vị như nước tiểu dê”. Đến Norse Mythology, đồ uống này được tiết lộ là một loại rượu quý, được cả Asgard (xứ sở của các vị thần) yêu thích.
Bên cạnh nội dung, Norse Mythology còn được đánh giá cao về nghệ thuật kể chuyện. Neil Gaiman chọn cách thuật lại từng câu chuyện thần thoại theo lối chương hồi, với khởi đầu hấp dẫn và kết thúc bất ngờ (twist) tựa một bộ phim điện ảnh. Trong tác phẩm này, nhà văn chủ yếu đóng vai trò là người quan sát, nhưng thỉnh thoảng lại đưa vào những lời bình đậm chất châm biếm, như “Thor cứ đổ tội cho Loki trước đã rồi tìm hiểu vấn đề sau, vì như vậy dễ dàng hơn” hay “Đôi mắt xanh lá của Loki lóe lên sự tức giận lẫn niềm cảm kích, vì hắn yêu thích lừa gạt người khác, nhưng cũng cay cú khi bản thân là kẻ bị lừa”.
Trong một bài giảng của mình, nhà văn Neil Gaiman cho rằng ai cũng có thể kể chuyện, nhưng nghệ thuật thực sự lại nằm ở khả năng làm mới câu chuyện, hay tiếp cận câu chuyện ở một góc độ khác. Ông dẫn nhập: “Ai cũng đã biết câu chuyện về nàng Bạch Tuyết, vậy câu chuyện về Nữ hoàng độc ác thì sao?”. Ở loạt phim Marvel, Loki thuộc tuýp nhân vật phản diện, nhưng trong những trang văn của Gaiman, hắn lại đáng thương hơn đáng trách.
Theo Gaiman, Loki ban đầu chỉ là “Thần tinh nghịch”, và tất cả những gì hắn làm đều là vì Asgard, vì Odin. Thế nhưng, vì lời tiên tri cho rằng Loki sẽ là kẻ gây ra trận chiến diệt vong Ragnarok mà Odin luôn dè chừng, đối xử tệ với hắn. Oái oăm thay, tất cả chỉ khiến một Loki ngây thơ dần biến chất, và giọt nước tràn ly là khi Odin có ý định giết các con của hắn để phòng hậu họa. Cuối cùng, như một định mệnh, Loki cầm đầu đội quân khổng lồ tấn công Asgard và tuyên chiến với các vị thần.
Khi đọc đến trận tử chiến Ragnarok, độc giả sẽ nhận ra những câu chuyện trước đó không hề ngẫu nhiên, mà đã được sắp xếp hợp lý để tạo sự hứng thú cho người đọc. Những nhân vật đề cập trong các câu chuyện trước đều có vai trò riêng của mình. 
Nếu có dịp, bạn hãy thử nghe audiobook của Norse Mythology, được dẫn bởi chính Neil Gaiman. Chất giọng hiền hòa nhưng vẫn rất tinh quái, bình thản nhưng cũng dồn dập, đậm chất Anh quốc của ông dễ khiến người nghe xao xuyến. Khi audiobook ra mắt, giọng dẫn của Gaiman được tờ New York Times đánh giá “vô cùng mê hoặc”.Phúc NguyễnRichard Neil Gaiman (sinh ngày 10 tháng Mười Một, năm 1960) là một tác giả gốc Anh chuyên viết thể loại khoa học giả tưởng, huyền ảo, truyện ngắn, tiểu thuyết, truyện tranh, và kịch bản điện ảnh. Tác phẩm nổi tiếng của ông bao gồm loạt truyện tranh Sandman, Stardust (Bụi Sao), và American Gods (Các Thần Hoa Kỳ). Gaiman đoạt giải 2009 Newbery cho Graveyard Book. Một số người nhiệt tình đã gọi ông là một “ngôi sao nhạc rock” của văn học thế giới. Ông hiện đang ngụ cư gần thành phố Minneapolis, bang Minnesota, Hoa Kỳ, trong một ngôi nhà kiểu “gia đình Addams”. Ông có một gia đình hạnh phúc với cô Mary T. McGrath và có ba người con: Michael, Holly và Madeleine.
Tác phẩm:
Coraline – Neil GaimanCâu Chuyện Nghĩa Địa – Neil GaimanTruy Mộng – Neil Gaiman & Yoshitaka AmanoĐại Dương cuối Đường LàngThần Thoại Bắc ÂuCòn Sữa Là Còn Hy VọngBụi SaoNgười Đẹp Ngủ Và Con Thoi Ma Thuật…
Mời các bạn đón đọc Đại Dương cuối Đường Làng của tác giả Neil Gaiman & Lê Minh Đức (dịch).