Thất Lạc Cõi Người là một tác phẩm kinh điển nổi tiếng của văn học Nhật Bản hiện đại và là cuốn tiểu thuyết cuối cùng của Dazai Osamu. Thất Lạc Cõi Người mang nhiều nét tự thuật, là một tiểu thuyết tự truyện. Sau khi hoàn thành tác phẩm này, Dazai cùng với người tình là Tomie trầm mình tự sát ở hồ nước ngọt Tamagawa, chấm dứt cuộc đời 39 năm ngắn ngủi. Cuộc đời của Dazai là cuộc đời đau thương và vỡ mộng. Tự sát đến năm lần, nghiện rượu, nghiện thuốc giảm đau, vào bệnh viện tâm thần, ly dị vợ, tái hôn, một con trai tật nguyền, đường văn chương lận đận. Tất cả những điều này in dấu trong tác phẩm của ông, làm nên nét độc đáo và mang lại vinh quang cho Dazai Osamu.
Thất Lạc Cõi Người được thể hiện dưới dạng ghi chép của chàng trai trẻ Oba Yozo được một người lạ mặt tìm thấy từ một người phụ nữ từng ở quán bar, gồm 3 quyển sổ.
– Quyển sổ ghi chép thứ nhất: Yozo từ nhỏ đã cảm thấy không thể nào hiểu được con người. Cậu buộc phải làm trò hề để có thể quan hệ với người khác và cũng để nhằm quên đi việc bị gia nhân xâm hại thuở nhỏ.
– Quyển sổ ghi chép thứ hai: Yozo trở nên cực kì nhạy cảm với những ai có thể bóc mẽ màn giả vờ của cậu. Sau khi quen với Horiki, một sinh viên cùng học ở trường mỹ thuật tư thục, cậu bắt đầu sao nhãng việc học mà rượu chè, hút hít và mại dâm. Đỉnh điểm, cậu quan hệ với một phụ nữ đã có chồng và cùng tự sát đôi với cô ta. Nhưng người phụ nữ thì chết, chỉ Yozo được cứu sống, mang trên mình mặc cảm tội lỗi.
– Quyển sổ ghi chép thứ ba: Yozo bị đuổi học khỏi trường đại học và sau đó, sống nhờ nhà một người bạn của cha cậu. Một thời gian sau, cậu sống với một bà mẹ đơn thân là chỗ quen biết của Horiki, nhưng cũng không lâu sau lại đến sống với một madam quán bar. Về sau, Yozo yêu thương và cưới một cô gái trẻ và ngây thơ. Nhờ cô mà trong một thời gian, Yozo tu chí làm việc là một hoạ sĩ truyện tranh và vẽ minh hoạ. Tuy nhiên, Horiki lại xuất hiện và Yozo lại ngựa quen đường cũ. Qua thời gian, Yozo nghiện rượu và ma túy. Cậu bị đưa vào viện tâm thần và sau đó được đưa về nhà một người phụ nữ do anh cả cậu sắp xếp. Chuỗi ngày như ác mộng của cậu tiếp tục khi quanh năm bị người phụ nữ đó lạm dụng nhưng bây giờ cậu không còn thấy vui hay buồn. Tóc Yozao trở nên bạc như người đã qua 40 dù mới 27 tuổi.
Thất Lạc Cõi Người đã được dựng thành phim, chuyển thể thành truyện tranh, bản thân cuộc đời của Dazai Osamu cũng được lên màn ảnh. Xưa nay những tác phẩm nổi tiếng được dựng thành phim không có gì lạ, nhưng chính cuộc đời tác giả được dựng phim thì là một điều xưa nay hiếm. Cuộc đời tác giả đã trở thành tác phẩm. Chính bản thân tác giả cũng trở thành huyền thoại. Mời các bạn đón đọc cuốn sách Thất Lạc Cõi Người của tác giả Dazai Osamu
—
LỜI DỊCH GIẢ
Quý bạn đọc đang cầm trên tay một tác phẩm kinh điển của văn học Nhật Bản hiện đại. “Thất lạc cõi người” của tác gia Dazai Osamu.
Cuộc đời của Dazai là cuộc đời đau thương và vỡ mộng. Tự sát đến năm lần, nghiện rượu, nghiện thuốc giảm đau, vào bệnh viện tâm thần, ly dị vợ, tái hôn, một con trai tật nguyền, đường văn chương lận đận. Tất cả những điều này in dấu trong tác phẩm của ông, làm nên nét độc đáo và mang lại vinh quang cho Dazai Osamu.
Bên cạnh hai tác phẩm tiểu thuyết lừng danh là “Tà dương” và “Thất lạc cõi người”, Dazai còn là tác giả của nhiều truyện ngắn xuất sắc như “Một trăm cảnh núi Phú Sĩ”, “Chạy đi Merosu”, “Tám cảnh sắc Tokyo”… mà chúng tôi có tuyển dịch ba truyện tiêu biểu cùng viết một bài khái yếu về cuộc đời tác phẩm của Dazai để quý độc giả có thể hiểu hơn về một nhà văn tài hoa bạc mệnh.
“Thất lạc cõi người” là quyển tiểu thuyết cuối cùng của Dazai Osamu, mang nhiều nét tự thuật, là một tiểu thuyết tự truyện (tư tiểu thuyết – shi shosetsu). Sau khi hoàn thành tác phẩm này, Dazai cùng với người tình là Tomie trầm mình tự sát ở hồ nước ngọt Tamagawa, chấm dứt cuộc đời 39 năm ngắn ngủi.
“Thất lạc cõi người” đã được dựng thành phim, được chuyển thể thành truyện tranh, bản thân cuộc đời của Dazai Osamu cũng được lên màn ảnh.
Xưa nay, những tác phẩm nổi tiếng được dựng thành phim không có gì lạ. Nhưng chính cuộc đời tác giả được dựng phim thì là một điều xưa nay hiếm. Cuộc đời tác giả đã trở thành tác phẩm. Chính bản thân tác giả trở thành một huyền thoại.
Huyền thoại Dazai Osamu.
Tác phẩm này được dịch chỉ mấy ngày trước khi trận động đất sóng thần lớn nhất trong lịch sử Nhật Bản xảy ra vào ngày 11 tháng 3 năm 2011 làm trên hai mươi ngàn người chết và mất tích, kéo theo thảm họa rò rỉ hạt nhân nhà máy điện nguyên tử Fukushima đến bây giờ vẫn chưa khắc phục được. Xin được xem đây là một nén tâm hương gửi đến những con người đã khuất mà như người Nhật nói đã biến thành ngàn cánh hoa anh đào tươi cười nở vào giữa tháng tư. Cầu mong an lành đến toàn thể Nhật Bản, một đất nước mà tôi vô cùng yêu mến.
Dù đã cố gắng hết sức nhưng sở học chúng tôi có hạn mà tiếng Nhật thì vốn nổi tiếng trúc trắc và mơ hồ nên chắc những thiếu sót là điều không thể nào tránh khỏi. Vì thế, trong tác phẩm này, nếu quý độc giả thấy đoạn nào hay thì đó là của riêng Dazai Osamu, còn chỗ nào bất toàn thì hoàn toàn là trách nhiệm của dịch giả.
Nagoya, ngày 22 tháng 4 năm 2011
Hoàng Long
*******
Thất lạc cõi người là một cuốn sách dành cho những kẻ không biết cách tha thứ cho bản thân mình trong cuộc đời và trước lương tâm của anh ta. Phải tha thứ thì ta mới có thể sống tiếp & sống tốt.
Thuở còn trẻ dại còn chưa biết tự vấn bản thân, tôi đọc Thất lạc cõi người và nghĩ “Cái mớ này cũng được gọi là tiểu thuyết á?” – tôi thấy nó chả hơn nhật ký của một đứa vị thành niên/thanh nhiên ăn hại nào đó là bao (giống Bắt trẻ đồng xanh, nhưng dễ đọc hơn). Sau này, khi đã tìm thấy nhiều điều để dằn vặt lương tâm trong những đêm dài mất ngủ, tôi mới bắt đầu đồng cảm hơn. Việc tôi không thể tha thứ cho những những thiếu sót của bản thân mình rất giống cách nhân vật “Tôi” khinh bỉ bản anh ta, và càng ghét mình thì tôi lại càng thấy thương xót anh ta hơn.
Phải sau khi cái vỏ trứng vỡ ra thì nhân gian này mới xác nhận được, sinh vật đang ra đời kia là một con thằn lằn ăn muỗi khả kính hay một con rắn độc gớm giếc. Nhưng lỡ có nở ra rắn độc đi chăng nữa thì con rắn ấy cũng phải biết tự tha thứ & chấp nhận bản thân mình, bất chấp sự nguyền rủa của người đời. Chỉ có như thế thì nó mới tiếp tục tồn tại được.
Tác phẩm này mô tả nhiều bi kịch – cơ bản của một cá nhân người Nhật – cơ bản:
– Lúc nào cũng có cảm giác mình bị bỏ rơi, thiếu thốn tình thương (khi phải sinh trưởng trong một môi trường đề cao tính tự lập, căm ghét sự chịu ơn của người khác ngay từ khi còn nhỏ)
– Lúc nào cũng mang nỗi mặc cảm rằng mình không xứng đáng được sống ( khi phải sống trong một xã hội quá đề cao sự hoàn hảo của từng cá nhân)
– Lúc nào cũng sợ hãi trước ánh mắt, đánh giá của kẻ khác (khi phải sống trong một cộng đồng luôn yêu cầu tính hòa đồng đến mức cực đoan từ một cá nhân)
– Mất tính đề kháng với các tác nhân xấu (hậu quả xấu của triết lí xử thế ưa mềm mỏng, ưa thỏa thiệp với môi trường hơn là đấu tranh phản kháng)
Nhưng nứt vỡ ngay từ thời ấu thơ là tiền đề của những đổ vỡ từ tuổi thiếu niên trở về sau, để ô nhục nối tiếp ô nhục, sa đọa tiếp nối sa đọa. Bản thân nhân vật chính cũng đã biết phản tỉnh & cố tìm cách cải thiện sự méo mó trong nhân cách của mình nhưng đáng buồn thay, anh ta lại chọn sai con đường. Thay vì tìm kiếm hay bồi dưỡng nó ngay trong linh hồn mình, anh ta lại chọn cách vay mượn “tính lương thiện” “tính toàn vẹn” từ “tha nhân” (người vợ trẻ). Điều đó dẫn tới bi kịch ở cuối truyện: Khi phát hiện ra kẻ mình tôn thờ đã mất đi hào quang do “quá ngây thơ” thì nhân cách của nhân vật Tôi đã hoàn toàn đổ vỡ để trở thành một bóng ma ăn bám gia đình, tóc đã bạc trắng dù tuổi còn xanh.
Tôi cứ ước, giá như tác giả cho nhân vật chính (cuối cùng) cũng tự sát thành công thì tốt hơn, chứ để anh ta tiếp tục sống như thế thì đáng buồn & đáng thương quá. Nếu so sánh với tên Hán Việt là Nhân gian thất cách, tựa đề được dịch bởi các nhóm dịch không chuyên khi tác phẩm này được chuyển thể thành Anime là “Không còn/được là người” hoặc “Mất tư cách làm người” (khá sát tựa tiếng Anh là No longer Human), thì xem ra cách dịch “Thất lạc cõi người” trong ấn bản ở Việt Nam là nghe hay nhất, Nhật bản nhất, mỗi tội… xa nội dung & nguyên tác nhất ^_^
*********
Thất lạc cõi người, một cái tựa sách thật hay, buồn và gợi hiện sinh về một nhân vật hoàn toàn lạc lõng trong kiếp sống làm người của mình. Quả vậy, tìm cách chết nhiều lần không thể chết, sống với sự hoang phế của tâm hồn, dặt vờ của thể xác. Khi có ý thức đã nhận ra mình không thuộc về cuộc sống bình thường, phải mang cái mặt nạ của chú hề, cười, đùa với nhân gian với những nỗi sợ nguyên sơ bị phát hiện, bị lật tẩy, bị chế nhạo.
Những câu văn buồn thấu tận tim gan, hành trang của nhân vật ngay từ đầu đã là ám thị của sự mỏng manh của số phận làm người, của nỗi buồn vĩnh cửa, của những thứ tình yêu kì lạ đầy ai oán và bi thương.
Người ta bảo Dazai chết một phần vì ông không còn trải nghiệm gì để viết nữa. Quả vậy, đọc tác phẩm này, chất tự sự thấm đẫm, nhưng bên cạnh sự tự sự là những câu chuyện mang tính chất siêu hình của cuộc sống, khiến ta, nhiều bản thể người đọc sẽ tìm được mình không đó. Tìm được ở đó một nhân diện, phải cười để được sống trong một xã hội, người ta cần lừa dối nhau để tồn tại.
Không giống Nhật Kí Dưới Hầm của Dostoievski, mặc dù nhân vật cũng tự xỉ vả với giọng văn hài hước, với sự tự cao của một kẻ tự biết hạ thấp bản thân mình trong một xã hội kì cục như rạp xiếc, Nhân Gian Thất Cách, có ít sự hài hước, châm biếm, chỉ là một thân phận sinh ra trong một gia đình danh giá nhưng đã không thể chấp nhận những con người vây quanh mình, để rồi ông tự biến mình thành một kẻ bần cùng và tự huỷ diệt.
Ai coi nỗi buồn là vẻ đẹp vĩnh cửu, coi cuộc đời là vô thường, coi hành trình sống là sự trải nghiêm hơn là đạt được mục địch gì đó lớn lao, thì nên đọc.
******
Năm 1948, tiểu thuyết “Thất lạc cõi người” sau khi được ra mắt 1 tháng, tác giả của nó là Dazai Osamu đã tự vẫn cùng với người yêu của mình lúc đó là Tomie, nên có thể nói đây là cuốn truyện cuối cùng ông để lại.
Lúc mình tra tên gốc của cuốn sách, thì mình nhận ra “人間失格” dịch ra là “không đủ tư cách của con người”, giống như đoạn cuối của “Quyển sổ ghi chép thứ 3” : “Chính vào thời điểm đó, Yozo đã nhận ra rằng đối với người khác anh không còn là một người không làm được việc gì – một “phế nhân” nữa, mà là đã trở thành một người điên – một “cuồng nhân”. Yozo đã đánh mất “tư cách” để làm một “con người”…”
Cuốn sách này khi được xuất bản tại Việt Nam thì có được in kèm ba truyện ngắn là “Đêm tuyết”, “Một trăm cảnh núi Phú Sĩ” và “Tám cảnh sắc Tokyo”.
Đối với “Thất lạc cõi người”, dù có cố gắng nghĩ nó chỉ thật bi kịch và đau xót nhưng mình cũng chẳng thể loại bỏ được cái suy nghĩ “đó là nhật ký của một kẻ điên” ra khỏi đầu. Đương nhiên nó không phải một thứ cợt nhả hay hài hước, không phải điều thanh cao nhã nhặn gì cho cam, nhưng cũng phải một kẻ “bình thường” đang cầu cứu sự chết. Tại sao lại như cầu cứu “sự chết”? Mình thấy nó là một ước ao nào đó muốn sống hạnh phúc không nhục nhã ở một thế giới khác, biết đâu ở đó đẹp hơn, đủ mê hoặc và êm đềm hơn cái thực tại tuyệt vọng này. Và rồi tự sát như một lối thoát, tình ái như niềm hân hoan nhưng cũng dìm tâm cảm xuống cùng cực.
Có lẽ với góc nhìn của mình, thì những ai luôn đau đáu sợ hãi con người và cái thế giới tàn bạo, luôn dằn vặt cắn rứt vì mình chưa đủ tư cách làm người lại chính là những thiên thần còn đẹp đẽ hơn cả loài người kia. Mình đã hoãn đọc cuốn này nhiều lần vì mình sợ câu chữ của nó sẽ làm mình buồn và đau đớn. Và đúng thế thật.
Mình đã nghĩ các câu truyện sẽ nặng lòng như thế, cho tới lúc, truyện ngắn “Đêm tuyết” sau đó lại như một luồng sáng sưởi ấm tâm hồn vậy. Tuy có vẻ ngô nghê nhưng có lẽ khi nào mình sẽ thử bắt chước Shunko, tới một nơi nào đó thật đẹp đẽ, thật huyền diệu rồi nhìn thật kĩ nó, à có thể để hồn mình tơi ra một chút, sau đó đem khung cảnh ấy về, rồi bảo người mình yêu quý xem lại cảnh sắc mình đã thấy qua ánh mắt, nó sẽ rất thú vị mà nhỉ
Riêng về phần dịch giả Hoàng Long đã gây ấn tượng mạnh mẽ với mình, cảm tưởng như Hoàng Long vô cùng trân trọng câu chữ và dịch tác phẩm tâm huyết. Phần Lời dịch giả ở đầu sách “Trong tác phẩm này, nếu quý độc giả thấy đoạn nào hay thì đó là của riêng Dazai Osamu, còn chỗ nào bất toàn thì hoàn toàn là trách nghiệm của dịch giả”. Tới đoạn cuối cuốn sách, dịch giả cũng dành nhiều trang để phân tích và bình kĩ, hiếm có tác phẩm nào đem về Việt Nam mà được trao sự chu đáo như vậy.
Tính ra sau tất cả các truyện trong cuốn sách, đều phản ánh đúng cuộc đời Dazai, tất cả trần trụi mọi thứ, và nó cũng đẹp, cũng tệ và nhũn nát, nhưng cơ bản thì vẫn là con người lương thiện, một kiểu mà sẽ làm chúng ta phải bứt rứt.