Frank Herbert

Franklin Patrick Herbert, Jr. là nhà văn khoa học giả tưởng lừng danh người Mỹ, vừa được giới phê bình ca ngợi vừa rất thành công về mặt doanh thu. Ông sinh ngày 8/10/1920 ở Tacoma, bang Washington. Ông bắt đầu làm báo ngay từ năm 19 tuổi và theo đuổi công việc này gần trọn cuộc đời. Ngoài làm báo, chụp ảnh, phát thanh viên, Herbert còn làm cả những nghề như thợ lặn bắt hàu, chuyên viên hướng dẫn kỹ năng sống sót trong rừng rậm, những nghề không mấy liên quan đến văn chương. Tuy nhiên, dẫu cho cái tiểu sử “cần lao, thực tế, gần-mặt-đất” này có thể khiến nhiều người liên tưởng đến trường hợp Raymond Carver – cũng chật vật đủ nghề để sống còn: gác cổng, thợ cưa… – song có lẽ không có gì khác nhau đến vậy giữa thế giới văn chương của hai tác gia đều cùng kiệt xuất đó. Cũng lạ – tuy nghĩ kỹ thì không lạ – rằng một con người từng lăn lộn với cõi thực tại như vậy rồi ra sẽ sống chết với một thế giới hoàn toàn khác, do chính mình tạo ra, một cách trọn vẹn đến vậy.

Năm 1947, Frank Herbert gửi truyện ngắn khoa học giả tưởng đầu tiên của mình là Looking for Something cho tạp chí Startling Stories. Sự nghiệp tiểu thuyết của ông khởi đầu với việc ấn hành cuốn Rồng ở biển (The Dragon in the Sea) năm 1955. Cuốn sách đã tiên báo những cuộc xung đột trên toàn cầu trong việc tiêu thụ và sản xuất dầu lửa.

Herbert bắt đầu nghiên cứu để viết Xứ Cát năm 1959. Thời gian này, ông “chịu ơn” Beverly, người vợ tâm đầu ý hợp đã tận tụy gánh vác trách nhiệm là lao động chính nuôi gia đình trong suốt thập niên 1960 để ông có thể dành thời gian và tâm lực cho viết lách. Về sau, trong một cuộc trả lời phỏng vấn, Herbert cho biết ý tưởng về cuốn tiểu thuyết hình thành vào thời gian ông được tòa soạn giao viết một bài nói về những cồn cát ở Oregon Dunes gần Florence, bang Oregon, nhưng rốt cuộc ông đâm ra mê đắm vào đề tài đó và thu thập quá nhiều tư liệu so với mức cần thiết cho một bài báo. Dù ông không hoàn thành bài báo này nhưng chính nó là hạt nhân cho những ý tưởng rồi ra sẽ dẫn tới Xứ Cát.

Herbert dành gần mười năm nghiên cứu và viết mới hoàn thành Xứ Cát, quá lâu so với truyện khoa học giả tưởng “thị trường” thời đó. Đầu tiên tác phẩm được đăng nhiều kỳ trên tạp chí Analog, chia thành hai phần (Dune World – Thế giới Xứ Cát và Prophet of Dune – Nhà tiên tri Xứ Cát) vào năm 1963 và 1965. Tuy nhiên, khi Herbert nghĩ đến việc xuất bản thành sách, thử thách mà Xứ Cát phải vượt qua mới thật cam go: bị gần hai mươi nhà xuất bản từ chối trước khi cuối cùng có một nhà xuất bản nhỏ “liều” chấp nhận!

Năm 1972, Herbert thôi làm báo mà dành trọn thời gian cho văn chương. Trong thập niên 1970 và 80, ông giành được thành công đáng kể về thương mại. Ông viết nhiều sách, đồng thời quảng bá các ý tưởng của mình về sinh thái học và triết học. Ông viết tiếp bộ trường thiên Xứ Cát và một loạt tác phẩm đáng kể khác như The Dosadi Experiment, The Godmakers, The White Plague, The Jesus Incident và The Lazarus Effect…

Herbert qua đời ngày 11/2/1986 do một cơn tắc mạch phổi trong khi đang hồi phục sau một ca mổ ung thư tuyến tụy, thọ 65 tuổi.

Frank Herbert dùng tiểu thuyết khoa học giả tưởng để khai phá những ý tưởng phức tạp của mình xoay quanh triết học, tôn giáo, tâm lý học, chính trị và sinh thái học, và chính vì đọc sách của ông, nhiều người đã trở nên hứng thú với các lĩnh vực này. Nỗi thôi thúc sâu xa trong tác phẩm của Herbert chính là mối quan tâm đối với vấn đề sự sống còn và tiến hóa của con người.

Herbert có lẽ là nhà văn khoa học giả tưởng đầu tiên quảng bá những ý tưởng sâu sắc về sinh thái và vấn đề tư duy có hệ thống. Ông nhấn mạnh rằng con người cần phải biết suy nghĩ vừa có hệ thống vừa dài hạn. Ông cũng là một trong những người tiên phong trong việc hình dung viễn cảnh những khả năng phát triển hết sức mạnh mẽ của loài người, với những loại cá nhân đầy năng lực và cũng đầy ghê gớm như Mentat và Bene Gesserit. Đối với ông, nhân loại là một kho chứa những khả năng hầu như vô tận, cả tốt lẫn xấu, và sáng tác của ông là một cuộc hành trình vô tận hầu thấu hiểu nó.

Rất nhiều độc giả đâm ra hâm mộ Herbert đến độ có thể gọi là cuồng tín, coi ông như một chuyên gia có thẩm quyền tối hậu trong những vấn đề ông tâm đắc. Sự sùng bái đó khiến Herbert đôi khi tự hỏi phải chăng ông đang trở thành một thứ thần tượng, điều mà bản thân ông kiên quyết chống – như ta thấy trong Xứ Cát, cái viễn cảnh mình sẽ trở thành thần tượng tuyệt đối của một dân tộc, dù mình có muốn hay không, sẽ là nỗi ám ảnh và cơn ác mộng khôn nguôi đối với nhân vật chính như thế nào.

Xứ Cát là một công trình đồ sộ đến nỗi dường như cuộc đời và tâm lực của một con người là không thể đủ cho nó. Cho nên, hơn mười năm sau khi ông mất, con trai ông, Brian Herbert và một tác giả khác là Kevin Anderson, đã bắt tay kế tục sự nghiệp của ông. Một phần dựa vào các ghi chú, đề cương, bản thảo rời rạc của ông để lại, họ đã viết thêm những cuốn khác bổ sung vào trường thiên Xứ Cát, mở rộng và khai phá thêm nữa cái thế giới xa xăm và bí ẩn, vừa giống vừa khác biệt đó.