Lời Tự Thú Của Chiếc Mặt Nạ

Tóm tắt & Review (Đánh Giá) tiểu thuyết Lời Tự Thú Của Chiếc Mặt Nạ của tác giả Mishima Yukio & Phạm Phương (dịch).

Khi cuốn tiểu thuyết “Lời tự thú của chiếc mặt nạ” chính thức được xuất bản, nó không chỉ đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của Yukio Mishima mà còn khẳng định vị thế của ông trong nền văn chương Nhật Bản, một điều được công nhận ngay lập tức bởi những nhà văn nổi tiếng, trong đó có Kawabata, người đã không ngại ngần tụng ca tác phẩm và dành cho Mishima những mỹ từ hơn cả sự khâm phục đơn thuần, xem ông như “niềm hy vọng của thập niên 50”.

Bằng một lối viết chân thực và không một tẹo giả dối, Yukio Mishima đã khéo léo đưa người đọc vào một cuộc hành trình sâu sắc và đầy chất thơ, nơi mà những khát khao bản năng, những suy tư về dục vọng, cùng với những cõi u tối trong tâm hồn được phơi bày một cách tinh tế nhưng cũng đầy thẳng thắn. Như một nhà triết học của xúc cảm, ông đã giúp bạn đọc gỡ bỏ những lớp mặt nạ giả tạo để đối diện với bản thân mình, từ đó khai thác những điều linh nghiệm về sự tồn tại, khát vọng sống mãnh liệt, và hướng tới cái chết không chỉ đơn thuần là sự kết thúc, mà còn là một biểu tượng của cái đẹp.

Do đó, “Lời tự thú của chiếc mặt nạ” không chỉ đơn thuần là một tác phẩm nổi trội trong sự nghiệp của Mishima, mà còn là một chốt móc quan yếu trong dòng chảy văn chương Nhật Bản, đóng vai trò như một nền tảng cấp thiết để hiểu rõ hơn về những tác phẩm sau này của ông, mở ra những không gian đầy chiều sâu cho những người thương văn chương kiếm tìm.

Về tác giả Yukio Mishima

Sinh (1925-1970) tại Tokyo, tốt nghiệp khoa Luật Đại học Tokyo năm 1947, sau đó làm việc cho Bộ tài chính. Sau 9 tháng, ông từ nhiệm và khởi đầu viết văn. Ngày 25 tháng 11 năm 1970, ông tự sát tại doanh trại Ichigaya của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, sau khi hoàn thành những trang cuối bản thảo “Năm dấu suy của người trời” – tập thứ 4 trong tác phẩm trường thiên Biển phì nhiêu.

Các tác phẩm của Mishima Yukio đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và được yêu thích trên toàn thế giới. Các tác phẩm điển hình: Khát vọng yêu đương (năm 1950), Tiếng triều dâng (năm 1954, giải thưởng Văn chương Shinchosha), Kim các tự (năm 1956, giải thưởng Văn chương Yomiuri), Sau bữa tiệc (năm 1960)…

***

Lời Tự Thú Của Chiếc Mặt Nạ là một cột mốc trong văn nghiệp của Yukio Mishima – lời bộc bạch của một thiếu niên đồng tính, người đã tự thiết kế cho mình một vai diễn để hòa nhập trong cái lễ hội hóa trang đã sôi nổi từ muôn ngàn đời nay của nhân loại.

Năm 1966, Yukio Mishima xuất hiện cường tráng trên tập san Life dưới tiêu đề “Chiếc dynamo ngôn từ của Nhật Bản”. Ông hát, ông viết, ông hút thuốc, ông đóng phim, ông làm đạo diễn, ông tập dượt kendo – ông là một khối sống căng tràn. Bốn năm sau, ông xuất hiện lần nữa trên Life, nhưng lần này, chỉ còn một chiếc đầu nằm gọn ghẽ trên mặt đất, bên cạnh là đầu của một người đồng chí, trong phòng chỉ huy của một doanh trại. Tấm ảnh mang màu sắc siêu thực ấy được chụp ngay sau khi ông thực hành nghi tiết seppuku tự vẫn. Khi nhìn ngắm giây phút ngưng đọng đó, ta chẳng thể không nghĩ đến lời cuối của ông trong một buổi chuyện trò diễn ra trước đó không lâu, rằng ông thấy mình giống Petronius, một cận thần của bạo chúa Nero, và thật khó tin giả dụ Yukio Mishima đã không nghĩ tới cái chết của Petronius trong tiểu thuyết Quo Vadis – cuốn sách mà thế hệ ông khôn xiết quen thuộc: “Tôi muốn được vui, được uống rượu nho, được nghe âm nhạc, được ngắm những đường nét thiên thần mà các bạn trông thấy cạnh tôi đây, rồi sau đó được thiếp đi với mái đầu mang vòng hoa này”. Petronius thốt lên trước khi tự sát trong một bữa tiệc xa hoa ngay trước mắt những vị thực khách đầy ngạc nhiên.

Phê bình tiểu sử có thể đã lỗi thời với tác giả nào chứ chẳng thể lỗi thời với Yukio Mishima, người đã sống như cách ông viết và đã viết như cách ông sống, người đã tuốt hết những tinh chất bên trong cả hoa cúc và thanh gươm, đã biến cái đẹp là một phần của cái chết và ngược lại. Trong Mặt trời và thép, một tiểu luận tự sự về chính bản thân mình, Yukio Mishima nói về xung lực lãng mạn hướng về cái chết như một khúc overture liên tục trở đi trở lại trong bản opera đời mình. Còn trong Lời tự thú của một chiếc mặt nạ, nhân vật chính cũng mang một niềm hoang tưởng hiếu kỳ về đổ máu, về bạo lực, về cái chết; anh đã đạt tới khoái thiện cảm dục lần đầu tiên khi ngắm một bức tranh về thánh Sebastian gần như trần truồng bị treo trên cây với những mũi tên đâm xuyên vào thân thể, nhưng dù tử khí đã phảng phất, nơi vị thánh vẫn chỉ chói ngời sự sung mãn của tuổi xanh, không một tẹo phân rữa, vẫn vang vọng ánh sáng của thanh xuân.

Cậu ta nhập vai đến mức không chỉ trà trộn được vào rừng mặt nạ xung quanh mà còn trở nên một bản sinh đôi đe dọa đến bản dạng thực sự trú sâu trong cậu. Và như lẽ thường tình, một khi mặt nạ được gắn một lớp keo quá chặt, ta đừng hòng toá bỏ mặt nạ ra mà không làm sứt mẻ khuân mặt thật bởi chiếc mặt nạ đã trở nên phần kéo dài của bản ngã.

Có thể nói Mishima đã viết nên một cuốn sách giáo khoa về method acting. Hãy quên Marlon Brando đi thôi, có nhẽ ngay cả bậc thầy diễn xuất ấy khi so với vai diễn kỳ công tự lừa mị chính mình của Kochan cũng chỉ như một diễn viên hạng hai xoàng xĩnh. Ngay cả những rung động tình yêu vi tế nhất cũng được làm giả một cách hoàn hảo: cả sự ngất ngây trước tiếng dương cầm của một cô gái 17 tuổi, cả sự choáng ngợp khi thấy cô bước xuống cầu thang ở sân ga trong một sớm lạnh trời, cả nỗi ngượng ngùng khi bắt chuyện với cô, niềm phấn chấn khi nhận một lá thư tình đầu đời ý nhị hay niềm vấn vương vì đã bỏ lỡ nhau… Như một diễn viên kịch Kabuki chẳng thể cởi bỏ lớp hóa trang và cũng không nỡ cởi bỏ lớp hóa trang, Kochan biến từng hoạt cảnh trong đời là một sàn diễn để thăng hoa. Thế giới là một nơi quá hiểm nguy để bất kể một phút giây nào cậu được quyền bỏ quên hay đánh rơi vỏ bọc ngụy trang của mình.

Ta tưởng như Kochan đã qua mặt được hết thảy, nhưng không. Ngay cả khi trái tim hay tâm trí đã bị đánh lạc hướng, thì vẫn có một thứ tỉnh ngủ nhìn thấu xuyên tất cả, và đó chính là xác thịt. Xác thịt là triết học của sự thực, là màng lọc của chân lý. Dù trong tích tắc xuất thần nhất của màn trình diễn, Kochan cũng chẳng thể khiến tấm thân mình run lên khi đặt môi hôn người con gái cậu nghĩ mình yêu, cậu cũng chẳng thể ngăn lửa lòng bừng dậy khi trông thấy nơi sàn nhảy dơ dáy, một chàng trẻ trai tuổi đổ mồ hôi ướt sũng, từ kẽ nách vươn lên những búi lông rậm đen óng ánh dưới nắng mặt trời, và trên bộ ngực trần rám nắng là một hình xăm một đóa mẫu đơn. Ham muốn dục tình là một trận hỏa hoạn chẳng thể dập tắt, và chỉ có nó không biết nói láo mà thôi. Cái lõi nguyên thủy của con người đã quật ngã mặt nạ văn minh bằng một đòn bất thần và lật ngược tình thế vào giây phút cuối của cuộc quyết đấu.

Có nhẽ không một đất nước nào có ý thức về phẩm giá hơn Nhật Bản. Năm 2007, cuốn sách Phẩm giá của một quốc gia do tác giả Masahiko Fujiwara chắp bút bán được hàng triệu bản và khiến từ khóa “hinkaku” (phẩm giá) được nhắc tới khắp nơi. Cuốn sách phê phán chủ nghĩa tự do Tây thiên và kêu gọi mọi người trở về với ý thức võ sĩ đạo cao quý (bất chấp một số học giả phê phán samurai không là gì hơn ngoài một “tên đồ tể quả cảm”). Nhắc tới samurai là nhắc tới sức mạnh và danh dự, và không nỗi ô nhục nào bằng sự yếu nhược và sự mất mặt. Đối chiếu với Lời tự thú của một chiếc mặt nạ, một động lực vô song đã giúp Kochan trở nên diễn viên tuyệt vời là bởi cậu sẽ không không lẽ chấp nhận đánh mất phẩm giá của mình trước những con mắt chĩa vào mình. Và phẩm giá chính là nguyên ủy nỗi thống khổ của một cuộc sống ẩn mình sau mặt nạ.

Tập tùng thư nổi tiếng bậc nhất về võ sĩ đạo là Hagakure, và tựa đề ấy có tức là “ẩn mình dưới lá”. Ngọn ngành nhan đề ấy vẫn chưa ngã ngũ, có người cho rằng nó viện dẫn từ một bài thơ, lại có giả thuyết cho nó mang nghĩa ‘phục vụ từ trong bóng tối’. Nhưng đâu đó, phải chăng nó cũng mang hàm nghĩa về một chiếc mặt nạ – sự giấu biệt cái tôi thật sự để tận hiến cho một “vai diễn” đã định sẵn cho ta? Là một người cực hữu trung thành với ý thức võ sĩ đạo quật cường “luân hồi bảy kiếp để phụng sự quốc gia”, Yukio Mishima đã để nhân vật của mình gần như không giấy phút nào xao lãng việc bảo toàn danh dự. Ông mô tả nỗi thống khổ của kẻ ngụy trang bằng thứ ngôn từ lộng lẫy sẽ mất đi cùng với cái chết của ông, lộng lẫy như một tòa kiến trúc La Mã xa xỉ, lộng lẫy đến mức trong thống khổ có khoái cảm, và trong phút chốc, ta ước sao mình cũng được hủy hoại, được giày vò, như một diễn viên mê say thảm kịch và đến khi chạm đỉnh, nỗi sầu uất của vai diễn và sự thoả mãn của người diễn hòa làm một.

Trong thế giới cổ đại, “persona” có tức là mặt nạ. Cuối cùng, nó phát triển thành từ “person”, nghĩa con người. Nếu con người là xác thịt thì mặt nạ là tâm hồn, làm sao có thể tách bạch chúng thành hai? Mà kể như có tách, ai biết bên dưới mặt nạ có phải khuân mặt không, hay cũng chỉ là một mặt nạ khác? Và, khi nghĩ lướt qua những tấm ảnh của ông theo thời kì trên tập san Life, ta rùng mình không phải bởi hình ảnh kinh dị của cái chết (nói cho cùng, “đạo của người võ sĩ chỉ có thể nhìn thấy trong cái chết”), mà ta rùng mình bởi sự nhất thời của hình tướng bên ngoài, ta không hiểu ta có thật sự biết ông hay bất cứ ai trên đời này không, và nơi hiện trường cái đầu Mishima còn lại, cái ta thấy có phải là khuân mặt ông, hay cũng là một mặt nạ thôi?

Mời các bạn tải đọc sách Lời Tự Thú Của Chiếc Mặt Nạ của tác giả Mishima Yukio & Phạm Phương (dịch).