Review: Nỗi Đau Của Chàng Werther – Bi kịch của sự áp bức xã hội và quy chế cổ hủ

Trong một bài viết trước đây, mình đã từng viết:

“Cứ làm dáng như một Don Juan thứ thiệt ấy,nhưng trong sâu thẳm, mãi mãi chàng ta cũng chỉ là một Werther mà thôi”.

Đó là đề cập đến hai nhân vật,tiêu biểu cho hai kiểu yêu đối lập nhau trong văn học . Don Juan, một chàng trai đào hoa, nhiều bồ chắc nhiều bạn biết qua nhiều tác phẩm văn học và âm nhạc, nhưng Wether thì tin rằng ít người biết . Một điều rất lạ là một đại văn hào lớn như Goethe, được nhiều người Việt biết tên tuổi nhưng tác phẩm của ông lại ít được tìm đọc . Người ta hay thích trích hai câu thơ của ông :

Tất cả lý thuyết đều màu xám
Chỉ có cây đời là mãi mãi xanh tươi

Nhưng tôi cá là rất ít người,trừ những mọt sách cự phách, biết và tìm đọc những Faust I & II hay Nỗi đau của chàng Wether, cuốn sách mà tôi dự định giới thiệu với các bạn đây . Thật là thiệt thòi cho Goethe và cho chính chúng ta vì những tác phẩm của ông vĩ đại không kém gì những tác phẩm của những Victor Hugo, Dostoyevski, Hemingway, C.Dicken, La Quán Trung hay Lev Tolstoy . Không được đọc Goethe nên chúng ta thiếu đi hiểu biết về dân tộc Đức,văn hóa Đức

Tôi may mắn đọc được Nỗi đau chàng Werther hồi 16 tuổi, độ tuổi của chàng trai mới lớn,căng đầy nhựa sống,tràn đầy hoài bão,trái tim đầy đam mê,khao khát yêu. Trái tim ấy đầy chan chứa đến mức nó phải trào dâng ra hướng vào một tạo vật tuyệt diệu của Tạo hóa,nàng Lotte của tôi,cô bạn học ngồi bàn sau lớp 9B . Nàng đẹp,dễ thương đến mức say lòng người (như cái nhìn của chàng trai ấy)

Đôi mắt to, đen láy luôn long lanh,làn da trắng hồng,mái tóc dài thắt bím,một vẻ u buồn dịu dàng và một giọng ca trong vắt . Nhưng bất hạnh thay cho chàng,tình yêu ấy lại chỉ là một tình yêu đơn phương vì nàng đã có ý trung nhân . Chàng trai đeo đuổi một cách vô vọng và cứ ôm mãi mối tương tư . Trùng hợp thay câu chuyện của chàng Werther lại y hệt của chàng . Vậy là chàng ta say sưa đọc

Vâng, câu chuyện của Werther,tình yêu của chàng,nỗi đau của chàng là như vậy đó .Chàng trai đa cảm có trái tim nhân hậu và tha thiết yêu thương đã gặp tình yêu định mệnh của mình ở Lotte người con gái dịu hiền,trong trắng,giàu cảm xúc và tế nhị . Chàng đã yêu say đắm nàng từ cái nhìn đầu tiên và hai tâm hồn ấy hòa quyện vói nhau thật đồng điệu . Câu chuyện tình yêu của họ bắt đầu thật thơ mộng qua ngòi bút đầy chất thơ của tác giả khi miêu tả thiên nhiên lãng mạn,thôn dã,bình dị mà nên thơ . Chúng ta như trải nghiệm cùng chàng trai,nước Đức xưa với những thung lũng cỏ xanh tươi với những bông hoa dại,những cây hồ đào,cây dẻ xum xuê tỏa bóng mát,những con suối trong lành,những mỏm núi phủ tuyết hay những vực sâu . Bên tai ta như rộn lên tiếng đàn Violon của những giai điệu nhạc Vivaldi . Vâng,đúng phải là nhạc Vivaldi mới diễn tả hết được,rất réo rắt và náo nức,mượt mà,bao la . Tâm trạng của kẻ đang yêu nhìn đời thật đáng yêu . Qua những lá thư chàng gửi cho bạn,ta dõi theo tình yêu của chàng với nàng Lotte . Một mối tình thật đẹp

Nhưng than ôi,cũng luôn mong manh như mọi cái đẹp của cuộc đời, tình yêu ấy lại là một bi kịch vì Lotte đã có vị hôn thê, chàng Albert cao thượng, đứng đắn và nghiêm nghị . Tình yêu của Werther dần trở nên vô vọng và vì tự trọng chàng đã bỏ ra đi . Mang tâm sự u buồn của cuộc tình thất vọng ấy, cùng với va chạm trong công việc do nhiệt tình tuổi trẻ với khát vọng vươn lên đòi bình đẳng xã hội, cộng với mong muốn phá vỡ những thiết chế cổ hủ, giải phóng cho con người, dẫn đến những va chạm với giới quí tộc kiêu căng, ngạo mạn và rỗng tuếch làm cho chàng Werther của chúng ta trở nên bế tắc . Giờ đây thiên nhiên của chàng đầy ảm đạm và tăm tối . Lúc này ta lại thấy như vang lên những giai điệu của Beethoven, đầy giằng xé, bão giông, dự cảm trước những bi kịch đang đến gần

Bản giao hưởng số 5, Định mệnh,của Beethoven vang lên. Và chàng Werther của chúng ta cuối cùng đã kết thúc cuộc đời mình bằng phát súng ngắn . Nỗi đau của chàng, bi kịch của chàng đã kết thúc. Chàng yên nghỉ dưới hai cây bồ đề với sự tiễn đưa của những người yêu thương chàng . Nàng Lotte đã ngất đi còn chàng Albert trung hậu thì không đủ can đảm để đưa tang chàng .

Tôi không dám viết phân tích tác phẩm về văn học vì cảm thấy bút lực mình quá giới hạn,không thể và không đủ để nói lên cái hay,cái lôi cuốn của tác phẩm . Nhưng cái chất thơ ấy mới hấp dẫn say lòng người làm sao .

Tôi cũng không dám phân tích sâu hơn về hình tượng điển hình của chàng Werther cho lớp thanh niên khao khát vươn tới tự do,hạnh phúc và bình đẳng xã hội,ước mong được “cưỡi lên cánh hạc để bay đến bến bờ của đại dương Vô lượng,ao ước được ghé môi vào chén rượu sủi tăm của Vô biên để uống lấy niềm hoan lạc của Đời đang ào ào vỗ sóng”.

Tôi cũng không dám kể cho bạn về cơn sốt Werther đã lan rộng và ảnh hưởng sâu sắc đến châu Âu và thế giới như thế nào,ngay Hoàng đế, tướng vô địch Naponeon Buonapart cũng là một độc giả say mê, ông đọc và luôn mang theo bên mình một cuốn . Werther đã trở thành biểu tưởng của phong trào văn học Bão táp và xung kích ở Đức,một trào lưu văn học chịu ảnh hưởng sâu sắc của J.J.Rouseau và Helder,một trào lưu nhấn mạnh đến mặt tình cảm của con người,ca ngợi thiên nhiên và cuộc sống giản dị,lành mạnh nơi thôn dã,ca ngợi tình yêu,tình bạn và đấu tranh kiên quyết chống lại các áp chế giam hãm tài năng và sự phát triển xã hội .

Viết về những điều đó dường như quá sức với tôi . Tôi chỉ muốn nói đến Werther như một tâm sự riêng mình,một nỗi đau của mình tuy nhỏ bé nhưng cũng giống như nỗi đau chàng Werther vậy .
Và điều ám ảnh tôi là nỗi đam mê,khát khao hay tình yêu của mình dường như không đủ lớn để làm được như chàng ấy . Cho đến nay,tôi vẫn cảm nhận dường như số phận,tính cách không cho tôi đủ can đảm mà để kết thúc nó như chàng Werther đã làm,mà bắt tôi phải chịu đựng nỗi đau ấy suốt cuộc đời mình,một nỗi đau ngọt ngào và cay đắng .

Còn đọng lại là một niềm tự hào thầm kín : Dẫu sao thì ít nhất ta cũng có một lần yêu bằng tất cả con tim và tâm hồn . Dù không được đền đáp thì ta cũng trải qua những giờ phút êm đềm và hạnh phúc nhất,những cung bậc tình cảm mãnh liệt nhất .

Nên tôi muốn viết bài này để giới thiệu với các bạn,nhất là các bạn trẻ hãy tìm đến với tác phẩm tuyệt vời này . Tìm đến để hiểu,chia sẻ cùng chàng Werther,cùng sống,cùng yêu với chàng . Để vượt lên cái cuộc sống vô vị,tầm thường,để một lần yêu bùng cháy,yêu cuồng nhiệt dù có phải trả giá ra sao đi chăng nữa .

Thâm tâm tôi cũng muốn nàng Lotte của tôi hãy tò mò mà tìm đọc,để thấy và tự hào rằng nàng đã từng có được một người yêu nàng đến dường ấy, một người có lẽ sẵn sàng hiến dâng cả đời mình cho nàng . Tình yêu ấy giờ đây với nàng có thể cũng chỉ như một kỷ niệm êm đềm thời mới lớn xa xưa mà thôi .

Nàng Lotte của tôi giờ đây sống hạnh phúc bên Albert của nàng,không phải bận tâm gì đến mối tình đơn phương say đắm vô vọng kia . Nàng không phải chịu trách nhiệm về một cái chết của ai cả . Nàng vẫn trẻ, đẹp, dịu dàng như xưa dù không còn bím tóc dài thuở ấy nữa . Linh tính, bản năng phụ nữ luôn có sự lựa chọn đúng đắn . Họ sẽ chọn những gì an ổn,vững chắc,đúng khuôn phép,hơn là để cuộc đời phiêu du theo tiếng gọi đa cảm của trái tim, hơn là thả mình vào cuộc tình cuồng nhiệt, mê đắm .

Nhìn thấy như vậy và hiểu được điều đó nên chàng Werther trong tôi cũng thấy vui và an ủi lắm rồi .