Cuốn sách “Quy Tắc Của Nghệ Thuật” của nhà xã hội học Pierre Bourdieu là một nghiên cứu sâu rộng và toàn diện về thị trường nghệ thuật, trong đó tác giả đã phân tích và giải thích các quy luật và cơ chế hoạt động bên trong ngành nghệ thuật qua việc nghiên cứu các yếu tố kinh tế, xã hội và văn hóa.
Theo Bourdieu, thị trường nghệ thuật không phải là một không gian hoạt động theo cơ chế cung cầu như thị trường tự do thông thường, mà nó mang tính chất xã hội và văn hóa cao. Giá trị của tác phẩm nghệ thuật không được xác định bởi chính chất lượng nghệ thuật, mà còn bởi uy tín của nghệ sĩ, giám tuyển, phê bình viên, nhà sưu tập và các thể chế nghệ thuật khác. Do đó, thị trường nghệ thuật thực chất là một “trường đấu” giữa các nhóm xã hội có vị thế và quyền lực khác nhau nhằm thiết lập và duy trì uy tín của mình.
Bourdieu chỉ ra rằng, thẩm mỹ và sở thích nghệ thuật của mỗi người không hề tự nhiên, mà được hình thành thông qua quá trình giai cấp hóa văn hóa. Những người có địa vị xã hội cao hơn thường sở hữu một “vốn văn hóa” phong phú hơn, do đó họ có thể thưởng lãm và đánh giá được những tác phẩm nghệ thuật phức tạp hơn. Ngược lại, những người thuộc tầng lớp thấp thường thiếu điều kiện để tiếp cận và hấp thụ những sản phẩm văn hóa tinh vi. Do đó, sở thích về nghệ thuật của mỗi cá nhân phản ánh vị thế xã hội của họ.
Bourdieu cũng chỉ ra rằng, các thể loại nghệ thuật khác nhau cũng có giá trị xã hội khác nhau. Nghệ thuật đại chúng có giá trị thấp hơn so với những thể loại nghệ thuật tinh tế, phức tạp hơn. Điều này phản ánh sự phân hóa giữa các tầng lớp xã hội: tầng lớp thượng lưu thưởng thức những sản phẩm văn hóa tinh vi và độc đáo hơn, trong khi tầng lớp bình dân hướng tới những sản phẩm phổ biến hơn.
Bourdieu cũng phân tích chi tiết về khái niệm “vốn biểu tượng” – những tác phẩm nghệ thuật đắt giá và nổi tiếng, thường xuất phát từ các nghệ sĩ danh tiếng. Sở hữu những tác phẩm này không chỉ thể hiện đẳng cấp kinh tế mà còn tượng trưng cho vị thế xã hội văn hóa của chủ nhân. Do đó, cuộc cạnh tranh giữa các nhóm xã hội hàng đầu diễn ra quyết liệt nhất chính là cuộc đua sở hữu “vốn biểu tượng”.
Nhìn chung, cuốn sách “Quy Tắc Của Nghệ Thuật” đã mang tính cách mạng khi lần đầu tiên giải mã cơ chế hoạt động thực sự của thị trường nghệ thuật thông qua phân tích xã hội học sâu rộng. Theo Bourdieu, nghệ thuật không đơn thuần chỉ là lĩnh vực sáng tạo, mà nó còn phản ánh và tái tạo các quan hệ xã hội quyền lực. Cuốn sách đã mở ra một hướng nghiên cứu mới về mối quan hệ phức tạp giữa nghệ thuật, xã hội và chính trị, trở thành một công trình kinh điển trong lĩnh vực xã hội học văn hóa.
Mời các bạn đón đọc Quy Tắc Của Nghệ Thuật của tác giả Pierre Bourdieu.
